Ο ΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΜΕΛΙΝΑΣ ΜΕΡΚΟΥΡΗΣ ΣΤΗΝ OXFORD UNION

Κύριε Πρόεδρε, Αξιότιμα Μέλη, Κυρίες και Κύριοι,
Καταρχήν επιτρέψτε μου να ευχαριστήσω την OXFORD UNION που έφερε το θέμα αυτό για συζήτηση και ευχαριστώ που με προσκαλέσατε. Νομίζω ότι θα ήταν καλό αυτό το βράδυ να ακουστεί μια ελληνική φωνή. Μια φωνή έστω με τη φτωχή μου προφορά. Την ακούω και μορφάζω. Θυμάμαι εκείνο που είπε κάποτε ο Brendan Behan για κάποιο εκφωνητή "Μιλάει σαν να έχει τα Ελγίνεια Μάρμαρα στο στόμα του."
Θα ήθελα να ευχαριστήσω επίσης το μεγάλο αριθμό Βρετανών πολιτών που συνηγόρησαν υπέρ των θέσεων της κυβέρνησης με τα αξιότιμα μέλη και των δύο σωμάτων του κοινοβουλίου που εκδήλωσαν ενδιαφέρον και συμπάθεια για το αίτημα της επιστροφής των μαρμάρων. Και βεβαίως εκφράζω τη βαθειά ευγνωμοσύνη μου στη Βρετανική Επιτροπή για την Επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα, για τις προσπάθειες της να αποκαλύψει την αλήθεια στο Βρετανικό λαό.
Υπάρχουν τα Μάρμαρα του Παρθενώνα. Δεν υπάρχουν Ελγίνεια Μάρμαρα. Όπως
Υπάρχει ο Δαβίδ του Michael Angelo
Υπάρχει ο Ερμής του Πραξιτέλη
Υπάρχουν οι Ψαράδες στη θάλασσα του Turner
Υπάρχει η Capella Sixtina
Δεν υπάρχουν Ελγίνεια Μάρμαρα.
Ξέρετε, λένε ότι εμείς οι Έλληνες είμαστε ένας θερμόαιμος λαός. Να σας πω κάτι, είναι αλήθεια. Και είναι γνωστό πως δεν αποτελώ εξαίρεση. Γνωρίζοντας τι σημαίνουν τα γλυπτά αυτά για τον ελληνικό λαό δεν είναι εύκολο να μιλήσω ψύχραιμα για το πως πάρθηκαν τα Μάρμαρα από την Ελλάδα, αλλά θα προσπαθήσω. Το υπόσχομαι.
Ένας από τους διακεκριμένους καθηγητές σας με συμβούλεψε να εξιστορήσω το πως πάρθηκαν τα μάρμαρα από την Αθήνα και έφθασαν στις Βρετανικές ακτές. Ισχυρίστηκα ότι αυτό είναι αρκετά γνωστό, αλλά μου είπε ακόμη και αν υπάρχει και ένα άτομο σε αυτό το ακροατήριο στο οποίο τα γεγονότα αυτά είναι ασαφή, το ιστορικό πρέπει να ειπωθεί. Έτσι θα αρχίσω όσο μπορώ σύντομα.
Βρισκόμαστε στα τέλη του 19ου αιώνα. Ο Ναπολέων σκέφτεται να αποπειραθεί να εισβάλει στην Αγγλία. Αποφασίζει να μην το πράξει. Αντί αυτού εισβάλει στην Αίγυπτο αποσπώντας την από την τουρκική κυριαρχία, γεγονός που δυσαρεστεί πολύ τους Τούρκους. Διακόπτουν τις διπλωματικές σχέσεις με τη Γαλλία και κηρύσσουν πόλεμο. Η Βρετανία βρίσκει ότι αυτή είναι μια πρώτης τάξεως στιγμή να διορίσει πρεσβευτή στην Τουρκία.
Τα καθήκοντα αναλαμβάνει ο Λόρδος Elgin. Μόλις έχει παντρευτεί την όμορφη Mary Nisbett και τελειώνει το ωραίο εξοχικό του. Ο αρχιτέκτονας του, του μιλάει για τα θαύματα της ελληνικής αρχιτεκτονικής και γλυπτικής και του λέει πως θα ήταν μια θαυμάσια ιδέα να κάνει αντίγραφα από τα πραγματικά έργα στην Αθήνα. "Θαυμάσιο πράγματι" λέει ο Elgin. Αρχίζει να συγκροτεί μια ομάδα ανθρώπων που θα μπορούσαν να κάνουν αρχιτεκτονικά σχέδια με επικεφαλής έναν ικανό ζωγράφο που δεν ήταν άλλος από τον ιταλό Giovanni Lusieri.
Δεν μπορώ να αντισταθώ στον πειρασμό να μη σας πω ένα ανέκδοτο. Ο Elgin είχε προηγουμένως πλησιάσει τον Turner. Ναι τον Turner. Ο νεαρός ζωγράφος ενδιαφέρθηκε και ο Elgin θέτει τους παρακάτω όρους. Το κάθε σχέδιο και σκίτσο που θα έκανε ο Turner θα περιερχόταν στην κυριαρχία του και στον ελεύθερο χρόνο θα έκανε μαθήματα σχεδίου στη Λαίδη Elgin. "Okay" λέει ο Turner, "αλλά τότε θα ήθελα 400 λίρες το χρόνο". "Όχι" λέει ο Elgin, "Είναι πολλά, πάρα πολλά". Έτσι έγιναν τα πράγματα χωρίς τον Turner. Τέλος του ανέκδοτου.
Εφημέριος της ομάδας του Elgin ήταν ο Αιδεσιμότατος Philip Hunt. Δεν θα μιλήσω με πολύ σεβασμό για αυτόν. Αν είχα να εξαιρέσω του Λόρδο Elgin ο αρχιαπατεώνας στην υπόθεση όπως τη βλέπω ήταν ο Αιδεσιμότατος Hunt, αλλά γι΄αυτόν θα μιλήσω αργότερα. Οι Elgins γίνονται δεκτοί στην Κωνσταντινούπολη με μεγαλοπρέπεια. Ανταλλάσσονται πλούσια δώρα. Οι άνεμοι του πολέμου είναι ευνοϊκοί για τους Βρετανούς και ο Σουλτάνος είναι ικανοποιημένος. Ας στραφούμε τώρα στην Ελλάδα. Την Ελλάδα εκείνη που για 400 τόσα χρόνια βρίσκεται κάτω από τον Οθωμανικό ζυγό.
Η ομάδα των καλλιτεχνών του Elgin φθάνει στην Αθήνα. Οι Τούρκοι έχουν ορίσει δύο κυβερνήσεις, μια πολιτική και μια στρατιωτική. Πολλά έχουν ειπωθεί και συνεχίζονται να λέγονται για το πόσο λίγο ενδιαφέρον εκδήλωναν οι Τούρκοι για τους θησαυρούς της Ακρόπολης. Εν τούτοις, χρειάστηκαν 6 μήνες για να επιτραπεί η είσοδος στην ομάδα του Elgin. Αλλά τα κατάφεραν με 5 λίρες, στο χέρι του στρατιωτικού κυβερνήτη, για κάθε επίσκεψη. Αυτό εγκαινίασε μια διαδικασία δωροδοκίας και διαφθοράς των αξιωματικών που δεν θα σταματούσε μέχρι να συσκευαστούν και να φορτωθούν τα μάρμαρα για την Αγγλία.
Όμως, όταν στήθηκαν οι σκαλωσιές και τα αντίγραφα ήταν έτοιμα να γίνουν, ξαφνικά έφθασαν φήμες για προετοιμασία στρατιωτικής δράσης των Γάλλων. Ο Τούρκος κυβερνήτης διέταξε την ομάδα του Elgin να κατέβει από την Ακρόπολη. Με 5 λίρες την επίσκεψη ή όχι, η πρόσβαση στην Ακρόπολη ήταν απαγορευμένη. Μόνο ένας τρόπος υπήρχε για να τους επιτραπεί η είσοδος ξανά. Να χρησιμοποιήσει ο Elgin την επιρροή του πάνω στο Σουλτάνο στην Κωνσταντινούπολη, να αποσπάσει ένα έγγραφο το λεγόμενο φιρμάνι που θα διέταζε τις αρχές των Αθηνών να επιτρέψουν τη συνέχιση των εργασιών.
Ο Αιδεσιμότατος Hunt πηγαίνει στην Κωνσταντινούπολη να συναντήσει τον Λόρδο Elgin. Ζητά στο έγγραφο να αναφέρεται ότι οι καλλιτέχνες - παρακαλώ προσέξτε το αυτό - είναι αποκλειστικά στην υπηρεσία του Βρετανού Πρεσβευτή. Ο Elgin επισκέπτεται το Σουλτάνο και αποσπά το φιρμάνι. Το κείμενο του εγγράφου είναι μάλλον ύπουλα συντεταγμένο. Επιτρέψτε μου να σας διαβάσω τις εντολές που δόθηκαν από το Σουλτάνο και που αφορούν τη συζήτηση μας. Παραθέτω.
"Οι καλλιτέχνες να μη συναντήσουν αντίδραση στο να περπατήσουν, να επιθεωρήσουν, να μελετήσουν τις μορφές και τα κτίρια που επιθυμούν να σχεδιάσουν ή να αντιγράψουν ή στο να τοποθετήσουν σκαλωσιές γύρω από τον αρχαίο ναό ή στο να αντιγράψουν σε ασβεστόλιθο ή σε γύψο τα αναφερόμενα κοσμήματα και μορφές ή στο να σκάψουν, αν το βρίσκουν αναγκαίο, σε αναζήτηση επιγραφών ανάμεσα στα απορρίμματα. Ούτε να παρεμποδιστούν από το να πάρουν οποιαδήποτε κομμάτια από πέτρες με επιγραφές ή με μορφές".
(Η μετάφραση του Hunt που παρουσιάστηκε αργότερα στην Εξεταστική Επιτροπή λέει - Qualche pezzi di pietra -μερικά κομμάτια από πέτρα).
Οι εντολές αυτές δόθηκαν στους Κυβερνήτες και το σημείο αυτό τονίζεται στο φιρμάνι, "χάριν των λαμπρών σχέσεων ανάμεσα στις δύο χώρες" και παραθέτω ξανά :
"Ιδιαίτερα αφού δεν βλάπτουν τα αναφερόμενα κτίρια επιθεωρώντας τα, μελετώντας τα και σχεδιάζοντάς τα".
Πριν καλά καλά φθάσει το φιρμάνι στην Αθήνα, γίνεται μια φοβερή επίθεση πάνω σε ένα οικοδόμημα που μέχρι σήμερα θεωρείται από πολλούς, η ευγενέστερη και ωραιότερη από τις ανθρώπινες δημιουργίες.
Όταν έγινε η έφοδος στην πύλη των Καρυάτιδων ο πυρετός ανέβηκε τόσο που ο Αιδεσιμότατος Hunt έριξε την ιδέα να μετακινηθεί όλο το κτίριο αν από τη Βρετανική πολεμική μηχανή μπορούσε να αποσταλεί ένας άνθρωπος για αυτό. Ο Elgin ανατρίχιασε με την ιδέα και ζήτησε να σταλεί ένα καράβι. Το αίτημα δεν θεωρήθηκε εξωφρενικό, αλλά εκείνη τη στιγμή, δεν υπήρχε διαθέσιμο καράβι. (Φαντάζεστε τι θα γινόταν αν υπήρχε).
Για να αφηγηθώ όλη την τερατωδία χρειάζεται αρκετός χρόνος και αρκετή ψυχραιμία. Οι λέξεις "λεηλασία", "ερήμωση", "αχαλίνωτη καταστροφή", "αξιοθρήνητη συντριβή και συμφορά" δεν είναι δικές μου για να χαρακτηριστεί το γεγονός. Ειπώθηκαν από τους σύγχρονους του Elgin. Ο Horace Smith αναφέρεται στον Elgin σαν τον "ληστή των μαρμάρων ". Ο Lord Byron τον αποκάλεσε πλιατσικολόγο. Ο Thomas Hardy χαρακτήρισε αργότερα τα μάρμαρα σαν "αιχμάλωτους σε εξορία".
Η κυβέρνησή μου έχει ζητήσει την επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα. Μας το αρνήθηκαν. Ας σημειωθεί ότι δεν θα εγκαταλείψουμε ποτέ το αίτημα αυτό. Επιτρέψτε μου να απαντήσω τα μόνιμα επιχειρήματα ενάντια στην επιστροφή και να ασχοληθώ με αυτά ένα προς ένα.
Τα μάρμαρα πάρθηκαν με νόμιμη διαδικασία. Ρωτώ αν η δωροδοκία και εξαχρείωση των αξιωματικών δεν αντιτίθενται στη "νόμιμη διαδικασία". Όταν ορίστηκε η Εξεταστική Επιτροπή, μελετώντας την πρόταση να αγοραστούν τα μάρμαρα, ο Elgin υπέβαλε ένα αναλυτικό πίνακα των δαπανών για τη απόκτησή τους. Παραθέτω απόσπασμα του: "Τα εμπόδια, οι διακοπές και οι αποθαρρύνσεις που δημιουργήθηκαν από τις ιδιοτροπίες και τις προκαταλήψεις των Τούρκων" υποβάλει κονδύλι 21.902 λιρών για δώρα στις αρχές των Αθηνών. Είναι νόμιμο ποσό. Και βεβαίως θα πρέπει να ρωτήσουμε. Είναι νόμιμο να διαπραγματεύεται με τους Τούρκους για το πιο πολύτιμο από τα ελληνικά υπάρχοντα όταν η Ελλάδα βρίσκεται κάτω από τουρκικό ζυγό;
Παραμένει ένα δεύτερο επιχείρημα παρά το ότι έχει έκτοτε αμφισβητηθεί από πολλούς Βρετανούς περιηγητές στην Ελλάδα την εποχή αυτή.
"Οι αδαείς και δεισιδαίμονες Έλληνες ήταν αδιάφοροι για την τέχνη και τα μνημεία τους".
Αυτό βέβαια υπονοεί ότι ήταν τυφλοί, ασυνείδητοι και άκαρδοι. Ποιοί; Οι Έλληνες που πολύ μετά του Περικλή δημιούργησαν τα θαύματα της Βυζαντινής Τέχνης. Οι Έλληνες που, ακόμα και κάτω από την Οθωμανική κατοχή, δημιούργησαν σχολές τέχνης και χειροτεχνίας. Οι Έλληνες που παρά 400 χρόνια τουρκικής κατοχής, διατήρησαν με πείσμα τη γλώσσα και τη θρησκεία τους. Οι ίδιοι Έλληνες που κατά τον αγώνα για την ανεξαρτησία τους έστειλαν στους Τούρκους στρατιώτες βόλια να χρησιμοποιηθούν εναντίον τους. Ναι, εναντίον τους.
Οι Τούρκοι στρατιώτες κλεισμένοι στην Ακρόπολη έμειναν από πολεμοφόδια και άρχισαν να καταστρέφουν τις κολώνες για να αφαιρέσουν το μολύβι να κάνουν με αυτό βόλια. Οι Έλληνες τους έστειλαν πολεμοφόδια με το μήνυμα, "Να τα βόλια, μην αγγίξετε τις κολώνες".
Μόλις έγινε ανεξάρτητη η Ελλάδα, ένα από τα πρώτα νομοθετικά διατάγματα πού πέρασαν από την ελληνική κυβέρνηση ήταν εκείνο για την προστασία και συντήρηση των εθνικών μνημείων. Είναι αυτό αδιαφορία; Θεωρούμε αυτή την κατηγορία τερατώδη. Θα έχετε σίγουρα ακούσει, αλλά επιτρέψτε μου, να επαναλάβω τι είπε ένας γέρος καρδιοπαθής Έλληνας στον J.C. Hobhouse. "Παίρνετε τους θησαυρούς μας. Σας παρακαλώ να τους φυλάξετε καλά. Μια μέρα θα τους ζητήσουμε πίσω". Μπορούμε να πιστέψουμε ότι ο άνθρωπος αυτός μιλούσε για λογαριασμό του;
Τώρα τελευταία έχει προταθεί μια καινούργια θεωρία. Ωραίο και αυτό. Ο κύριος Gavin Stamp που θα έχω την τιμή να τον συναντήσω απόψε, έχει την άποψη ότι οι σύγχρονοι Έλληνες δεν είναι απόγονοι του Περικλή. Μας πήραν τα μάρμαρα. Ποιός θα διεκδικήσει τα λείψανα των προγόνων μας;
Ως Υπουργός Πολιτισμού προσκαλώ το κύριο Stamp να έρθει στην Αθήνα. Θα του οργανώσω εκπομπή σε ώρα μεγάλης ακροαματικότητας στην τηλεόραση για να μιλήσει στους Έλληνες δημοσιογράφους και τον ελληνικό λαό για την ταυτότητά τους.
Επιχείρημα 3ο. Αν τα μάρμαρα επιστραφούν, αυτό θα αποτελέσει ένα προηγούμενο που μπορεί να οδηγήσει στην εκκένωση των μουσείων. Συγχωρέστε με, αλλά αυτό είναι κοινή κολακεία. Ποιός πρόκειται να ζητήσει και ποιός πρόκειται να επιτρέψει το άδειασμα των μουσείων;
Επιτρέψτε μου να δηλώσω, για άλλη μια φορά, ότι πιστεύουμε πως οπουδήποτε και αν βρίσκονται τα μουσεία, αποτελούν ζωτική κοινωνική και πολιτιστική ανάγκη και πρέπει να προστατεύονται. Έχω επανειλημμένα δηλώσει ότι ζητούμε ένα αναπόσπαστο μέρος κτιρίου που ακρωτηριάστηκε. Σε όλο τον κόσμο το ίδιο το όνομα της πατρίδας μας είναι άμεσα συνδεδεμένο με τον Παρθενώνα.
Ζητούμε απλώς κάτι μοναδικό, κάτι απαράμιλλο, κάτι ιδιαίτερο της ταυτότητάς μας. Αγαπητοί φίλοι, αν υπήρχε ο παραμικρός κίνδυνος για τα μουσεία, τότε γιατί το Διεθνές Συμβούλιο των Μουσείων πρότεινε μια "ανοιχτόμυαλη στάση" στα μέλη του.
Επιχείρημα 4ο. Αυτή είναι η πρόσφατη σοδειά. Μόλυνση. Μόλυνση πάνω από την Ακρόπολη. Τι σας λέει αυτό; Όταν το Λονδίνο αντιμετώπιζε το σοβαρό πρόβλημα μόλυνσης, υπήρξαν κραυγές πανικού για τα μάρμαρα; Βεβαίως όχι. Για τον απλούστατο λόγο ότι τα μάρμαρα ήταν στεγασμένα στο Βρετανικό Μουσείο. Εμείς δεν προφασιζόμαστε ότι τα γλυπτά θα επανατοποθετηθούν. Νομίζουμε ότι αυτό δεν γίνεται, αλλά η κυβέρνησή μου έχει διατυπώσει ότι την ημέρα που θα επιστραφούν τα μάρμαρα στην Αθήνα θα υπάρχει έτοιμο να τα δεχθεί ένα όμορφο μουσείο με τα πιο προηγμένα συστήματα ασφάλειας και συντήρησης, δίπλα στην Ακρόπολη.
Μπορώ να προσθέσω ότι είμαστε περήφανοι για τις συνεχιζόμενες εργασίες στην Ακρόπολη. Η δουλειά αυτή παρουσιάστηκε σε ένα συμβούλιο κορυφαίων αρχαιολόγων από όλο τον κόσμο που προσκλήθηκαν στην Αθήνα ειδικά. Ο έπαινος ήταν ομόφωνος και ενθουσιαστικός. Από τότε έχει παρουσιαστεί στις περισσότερες ευρωπαϊκές πόλεις. Με χαρά την υποδέχθηκε και το Βρετανικό Μουσείο. Οι Financial Times αναφέρθηκαν στην ποιότητα της εργασίας αυτής και την παραδειγματική ικανότητα των ελλήνων συντηρητών. Ζήτησα να υπάρχουν αντίγραφα στη διάθεση όσων από σας ενδιαφέρονται.
Το μόνιμο επιχείρημα των Βρετανών είναι ότι μετακινώντας τα μάρμαρα, τα έσωζαν από τη βαρβαρότητα των Τούρκων. Το να αρνηθώ το βανδαλισμό των Τούρκων θα με έβαζε σε δύσκολή θέση, αλλά γεγονός είναι ότι οι Τούρκοι δεν έδωσαν άδεια στον να μετακινηθούν γλυπτά από τα μνημεία και τους τοίχους της Ακρόπολης και ότι με την ευλογία του Αιδεσιμότατου Hunt μετακινήθηκαν κατά βάρβαρο τρόπο. Παραθέτω ένα από τα γράμματα του Lusieri προς τον Elgin:
"Έχω την ευχαρίστηση να σας ανακοινώσω την απόκτηση της 6ης μετώπης, εκείνης με τον κένταυρο που απαγάγει τη γυναίκα. Με το έργο αυτό είχαμε πολλά προβλήματα από κάθε άποψη, και αναγκάστηκα να γίνω λίγο βάρβαρος". Σε άλλο γράμμα ελπίζει ότι, "οι βαρβαρισμοί που ήμουν υποχρεωμένος να διαπράξω ελπίζω να ξεχαστούν".
Ο Edward Dodwell έγραψε:
"Ένοιωσα την απερίγραπτη ταπείνωση να είμαι παρών όταν ο Παρθενώνας απογυμνώνονταν από τα λαμπρότερα γλυπτά του. Είδα ορισμένες μετώπες της ακραίας νότιας πλευράς του ναού να σέρνονται κάτω. Ήταν σφηνωμένες ανάμεσα στις τριγλύφους με μια εσοχή και προκειμένου να τις σηκώνουν, ήταν απαραίτητο να ρίξουν στο έδαφος το θαυμάσιο γείσο με το οποίο καλύπτονταν. Η νοτιοανατολική πλευρά του αετώματος μοιράστηκε την ίδια τύχη".
Δεν μπορούμε παρά να καταραστούμε το βάρβαρο πνεύμα που τους παρότρυνε να θρυμματίσουν και να ακρωτηριάσουν, να λεηλατήσουν και να ανατρέψουν τα λαμπρά έργα που είχε αναθέσει ο Περικλής και που είχε εκτελέσει η απαράμιλλη μεγαλοφυΐα του Ικτίνου και του Φειδία.
Ένας άλλος μάρτυρας ο Robert Smirke γράφει:
"Ταράχθηκα ιδιαίτερα όταν είδα την καταστροφή που γινόταν με το γκρέμισμα των ανάγλυφων της ζωοφόρου. Κάθε πέτρα καθώς έπεφτε έσειε το έδαφος με το ασήκωτο βάρος της και ο βαθύς υπόκωφος ήχος που έκανε έμοιαζε σαν αγωνιώδες βογγητό του πληγωμένου πνεύματος του ναού. Αυτά σχετικά με τον βαρβαρότητα".
Το 1816 ορίζεται η Εξεταστική Επιτροπή για να μελετήσει την πρόταση του Elgin. Τα μάρμαρα είχαν ήδη εκτεθεί σε διάφορους χώρους και αποθήκες. Ο Elgin αντιμετώπιζε δυσκολίες στο να πουλήσει τα μάρμαρα στην Κυβέρνηση. Η Επιτροπή είχε να αποφασίσει:
Με ποιά διαδικασία αποκτήθηκε η συλλογή.
Κάτω από ποίες προϋποθέσεις εκχωρήθηκε η δικαιοδοσία.
Ποιά ήταν η αξία των μαρμάρων σαν έργα τέχνης.
Τι ποσό θα έπρεπε να διατεθεί για την πιθανή αγορά τους.
Αν διαβάσετε την έκθεση, θα δείτε ότι το βάρος πέφτει στο πόσο καλά ήταν τα μάρμαρα και τι θα έπρεπε να πληρώσουν για την απόκτησή τους. Αλλά προκειμένου να υποδειχθεί η αγορά τους έπρεπε να βρεθεί μια κομπίνα. Ότι δηλαδή οι διαδικασίες της συναλλαγής ήταν σωστές και ότι τα μάρμαρα πάρθηκαν από τον Elgin τον ιδιώτη και όχι κάτω από την επιρροή του ως Βρετανού Πρεσβευτή.
Διαβάζω από την έκθεση της Εξεταστικής Επιτροπής.
"Ο Κόμης Aberdeen σε απάντηση στο ερώτημα κατά πόσο το κύρος και η επιρροή μιας δημόσιας θέσης ήταν κατά τη γνώμη του αναγκαία για να πραγματοποιηθεί η μετακίνηση αυτών των μαρμάρων απάντησε ότι δεν νομίζει πως ένας ιδιώτης θα μπορούσε να έχει καταφέρει ότι κατάφερε ο Elgin."
(O Κόμης Aberdeen συλλέκτης ο ίδιος, ήταν στην Ελλάδα την εποχή αυτή και σε θέση να γνωρίζει τα πράγματα.)
Διαβάζω από την έκθεση:
"Ο Doctor Hunt, καλά πληροφορημένος πάνω σε αυτό το θέμα, όταν ερωτήθηκε, έδωσε την παρακάτω απάντηση. 'Ένας βρετανός πολίτης, μη πρεσβευτής , δεν θα μπορούσε να αποσπάσει ένα τέτοιο φιρμάνι με τόσο εκτεταμένες δικαιοδοσίες από την τουρκική κυβέρνηση"
Διαβάζω από την έκθεση:
"Οι επιτυχίες του βρετανικού στρατού στην Αίγυπτο και η αναμενόμενη απόδοση της επαρχίας αυτής στην Πύλη, είχε σαν αποτέλεσμα μια πολύ θετική μεταστροφή προς το έθνος μας στις συνειδήσεις όλου του κόσμου."
Κι ακόμα ακούστε αυτό το πόρισμα της Εξεταστικής Επιτροπής:
"Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Λόρδος Elgin έβλεπε τον εαυτό του σε ένα ρόλο τελείως διαφορετικό από εκείνο της επίσημης θέσης του. Αλλά το κατά πόσο η κυβέρνηση από την οποία απέσπασε την άδεια τον έβλεπε ή όχι έτσι, είναι ερώτημα που μπορεί να απαντηθεί μόνο με εικασίες μη έχοντας συγκεκριμένη μαρτυρία".
(Αν αυτό δεν είναι διφορούμενος λόγος τότε τί είναι;)
Απουσία συγκεκριμένης μαρτυρίας; Παραθέτω απόσπασμα εγγράφου του Λόρδου Elgin προς την Επιτροπή:
"Είχα να διαπραγματευθώ με τις μεγαλύτερες προσωπικότητες του κράτους".
Μπορούσε πράγματι η Επιτροπή να πιστεύει ότι ένας απλός πολίτης μπορούσε να φτάσει στο να διαπραγματεύεται με τις μεγαλύτερες προσωπικότητες του τουρκικού κράτους;
Ο Λόρδος Elgin μιλάει στην Επιτροπή για την ευγνωμοσύνη που αισθάνθηκε επειδή του παραχωρήθηκε πλοίο της Αυτού Μεγαλειότητας για τη μεταφορά των κιβωτίων με τα μάρμαρα. Μπορούσε ένας απλός πολίτης να έχει στη διάθεση του ένα βασίλειο οπλιταγωγό;
Ερώτηση της Επιτροπής προς τον Αιδεσιμότατο Hunt:
"Φαντάζεστε ότι το φιρμάνι έδωσε την άδεια να μετακινηθούν μορφές και τμήματα γλυπτών από τους ναούς ή θα πρέπει να ήταν θέμα ιδιωτικής διαπραγμάτευσης με τις τοπικές αρχές";
Ο Hunt απαντά:
" Αυτή ήταν η ερμηνεία που υποχρεώθηκε να δώσει ο κυβερνήτης των Αθηνών."
Πείσθηκε από ποιόν; Από έναν ιδιώτη; Απουσία συγκεκριμένης μαρτυρίας; Από έναν ιδιώτη ή από έναν Πρεσβευτή; Λοιπόν ας δούμε το ίδιο το φιρμάνι. Η άδεια δόθηκε στον Λόρδο Elgin. Παραθέτω: "Χάριν της φιλίας ανάμεσα στην Υψηλή και Αιώνια Οθωμανική Αυλή και εκείνη της Αγγλίας".
Κύριε Πρόεδρε, Αξιότιμα Μέλη, Κυρίες και Κύριοι. Με όλο το σεβασμό νομίζω ότι η απόφαση της Επιτροπής ότι ο Λόρδος Elgin έδρασε σαν ιδιώτης είναι είτε πολύ αφελής είτε αμφίβολης πίστης.
Όμως αυτό έγινε πριν 170 χρόνια. Αυτή είναι μια διαφορετική Αγγλία. Διαφορετικές είναι οι αντιλήψεις για τις έννοιες Αυτοκρατορία και κατάκτηση. Επικρατεί διαφορετική ηθική. Θα ήταν ενδιαφέρον να ξέραμε ποιό θα ήταν το πόρισμα μιας Εξεταστικής Επιτροπής σήμερα αν λαβαίναμε υπόψη τη μαρτυρία εκείνων που κλήθηκαν να καταθέσουν ενώπιον της και τις κρίσεις εκείνων που δεν κλήθηκαν. Θα έβαζα ένα μικρό στοίχημα, ακόμα και μεγάλο, ότι το πόρισμα θα ήταν διαφορετικό.
Έχω πάρει πολύ χρόνο και ξέρω πως η συζήτηση είναι αυτή που θα αγγίξει τις συνειδήσεις. Ελπίζω η συζήτηση να προκαλέσει μερικές ερωτήσεις. Θέτω μερικές από αυτές.
Τα μάρμαρα πάρθηκαν κακώς; Και αν κακώς πάρθηκαν, είναι σωστό να κρατούνται;
Ακόμα, αν είναι σωστό το ότι πάρθηκαν, είναι λάθος να επιστραφούν;
Τι βαρύτητα θα πρέπει να δοθεί στο επιχείρημα ότι αν δεν τα είχε πάρει ο Elgin , άλλος Άγγλος ή Γάλλος θα τα είχε πάρει;
Πειράζει που το 95% του ελληνικού λαού μπορεί ποτέ να μη δει τα λαμπρότερα έργα της ελληνικής δημιουργίας;
Είναι δυνατόν μια ελεύθερη Ελλάδα να είχε επιτρέψει τη μετακίνηση των μαρμάρων;
Η Αγγλία και η Ελλάδα είναι φίλες χώρες. Αγγλικό αίμα έτρεξε στα ελληνικά χώματα στη διάρκεια του πολέμου κατά του φασισμού. Και οι Έλληνες έδωσαν τη ζωή τους για να προστατεύσουν του Άγγλους πιλότους. Διαβάστε το Churchill, μιλάει για το πόσο σημαντικός ήταν ο ελληνικός ρόλος στην αποφασιστική νίκη στην έρημο κατά του Ρόμελ.
Το περασμένο καλοκαίρι έγινε ένα αφιέρωμα στον Σαίξπηρ στο Αμφιθέατρο που βρίσκεται στους πρόποδες της Ακρόπολης. Το Covent Garden έπαιξε το Μάκβεθ του Βέρντι. Το Εθνικό σας θέατρο ήρθε με τον Κοριολανο. Ήταν αξέχαστες βραδιές. Όχι μόνο για την υψηλή ποιότητα των παραστάσεων αλλά επίσης για την εκπληκτική επικοινωνία ανάμεσα στους βρετανούς καλλιτέχνες και το ελληνικό κοινό. Ο Ian McKellen ας με συγχωρέσει αν μιλήσω για τα δάκρυα του από συγκίνηση καθώς και για εκείνα των συναδέλφων του καλλιτεχνών καθώς το ελληνικό κοινό επευφημούσε. Τα δάκρυα αυτά είχαν να κάνουν με την επαφή ανάμεσα στους λαούς, με φιλία, με τον Σαίξπηρ που παρουσιάζονταν σ΄αυτό τον ιερό χώρο. Ήταν θαυμάσια, αξέχαστα. Στο όνομα αυτής της φιλίας σας λέμε, έγινε μια αδικία που μπορεί τώρα αποκατασταθεί.
Πρέπει να καταλάβετε τι σημαίνουν για μας τα μάρμαρα του Παρθενώνα. Είναι η υπερηφάνεια μας, είναι οι θυσίες μας. Είναι το ευγενέστερο σύμβολο τελειότητας. Είναι φόρος τιμής στη δημοκρατική φιλοσοφία. Είναι οι φιλοδοξίες μας και το ίδιο το όνομα μας. Είναι η ουσία της ελληνικότητας.
Είμαστε έτοιμοι να πούμε ότι θεωρούμε όλη την πράξη του Elgin σαν άσχετη προς το παρόν. Λέμε στην Βρετανική Κυβέρνηση: Κρατήσατε αυτά τα γλυπτά για δύο σχεδόν αιώνες. Τα φροντίσατε όσο καλύτερα μπορούσατε, γεγονός για το οποίο και σας ευχαριστούμε. Όμως τώρα στο όνομα της δικαιοσύνης και της ηθικής παρακαλώ δώστε τα πίσω. Ειλικρινά πιστεύω ότι μια τέτοια χειρονομία εκ μέρους Μεγάλης Βρετανίας θα τιμούσε πάντα το όνομά της. Ευχαριστώ.

ΜΙΑ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ

http://www.breathingearth.net/

Μουσείο Ακρόπολης

ΜΙΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟ ΝΕΟ ΜΟΥΣΕΙΟ

Θρησκευτικός Φονταμενταλισμός

Φονταμενταλισμός είναι η απόδοση του διεθνούς όρου «fundamentalism» (από το λατινικό fundamentum = θεμέλιο) με τον οποίον υποδηλώνουμε αρχικώς κάθε ριζοσπαστική τάση στο πλαίσιο ενός κινήματος ή ενός ιδεολογικού ρεύματος που επιδιώκει να «φτάσει στα θεμέλια». Καθιερώθηκε το 1920 για να υποδηλώσει εκείνον που μάχεται για την υπεράσπιση των θεμελίων της πίστης.
Ακριβέστερα, με τον όρο «φονταμενταλισμός» υποδηλώνουμε έναν τύπο θρησκευτικότητας που είναι σε υψηλό βαθμό πολιτικοποιημένος, χαρακτηρίζεται από μισαλλοδοξία και επιθετικότητα απέναντι σε όσους δεν συμμερίζονται το δικό του όραμα για τον κόσμο και την ιστορία και είναι έτοιμος, ανά πάσα στιγμή, να επιβάλει, στο όνομα του Θεού, τη θέληση του δια της ισχύος, ενώ από την άλλη μεριά είναι στραμμένος προς το παρελθόν και αντιμετωπίζει με καχυποψία κάθε νεωτερισμό, προπαντός το είδος της πλουραλιστικής νεοτερικότητας που γεννήθηκε από το διαφωτισμό και τις εκκοσμικευμένες αξίες του.
Στην ονομασία και την προέλευση του φονταμενταλισμού έχει διαπιστωθεί μια σοβαρή παρεξήγηση. Τα δυτικά μέσα επικοινωνίας δίνουν συχνά την εντύπωση ότι η μαχητική και κάποιες φορές βίαιη μορφή θρησκευτικότητας, που είναι γνωστή ως «φονταμενταλισμός», είναι καθαρά ισλαμικό φαινόμενο. Αυτό όμως δεν είναι αλήθεια. Ίσως ο απόηχος και οι δυτικές εμπειρίες από τις δύο θρησκευτικές επαναστάσεις, στο Πακιστάν (1978) και στο Ιράν (1979), αλλά και τα γνωστά τρομοκρατικά χτυπήματα (11-Σεπ-2001), που συγκλόνισαν ολόκληρο τον πλανήτη να δημιούργησαν την αυτονόητη υποψία όμως η αρχική εμφάνιση του φονταμενταλισμού έγινε πολύ μακριά από ισλαμικές χώρες. Ο φονταμενταλισμός είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο κι έχει παρουσιαστεί σε όλες τις μείζονες πίστεις ως απάντηση στα προβλήματα που τους θέτει η νεοτερικότητα. Υπάρχει φονταμενταλιστικός Ιουδαϊσμός, φονταμενταλιστικός Χριστιανισμός, φονταμενταλιστικός Βουδισμός, φονταμενταλιστικός Σικχισμός, ακόμη και φονταμενταλιστικός Κομφουκιανισμός.
Οι πρώτες φονταμενταλιστικές κινήσεις, σαφώς χριστιανικές, καταγράφονται στο γεωγραφικό χώρο των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αι. Συγκεκριμένα, στα μέσα της δεκαετίας του 1860 διατυπώνονται από συντηρητικούς προτεστάντες θεολόγους οι δύο θεμελιώδεις θέσεις του φονταμενταλισμού, δηλαδή η χιλιαστική προσδοκία και το αλάθητο της Βίβλου.
Τα γενικά χαρακτηριστικά όλων σχεδόν των φονταμενταλιστών παραπέμπουν στις ίδιες γενεσιουργές αιτίες, δηλαδή στο φανατισμό, τη φοβία, τη μαζικοποίηση του θρησκευτικού πλήθους, το χαμηλό πολιτιστικό ή πνευματικό επίπεδο του και κυρίως στην ύπαρξη χαρισματικών πνευματικών ηγετών που αποκτούν προφητικό ρόλο και αναλαμβάνουν την καθοδήγηση των πιστών.
Πιο συγκεκριμένα, εξετάζοντας τους 3 βασικά μονοθεϊστικά φονταμενταλιστικά κινήματα:
α. Χριστιανικός Φονταμενταλισμός
Παρουσιάστηκε τις πρώτες δύο δεκαετίες του 20ού αι. προερχόμενος από τις τάξεις μεγάλων προτεσταντικών ομολογιών των ΗΠΑ (Πρεσβυτεριανοί, Μεθοδιστές και Λουθηρανοί), με σκοπό να επαναβεβαιώσει τα «θεμελιώδη δόγματα» του Χριστιανισμού και να ανακοπεί το ρεύμα του εκμοντερνισμού. Οι «θεμελιακοί» άξονες του κηρύγματος τους ήταν η απόλυτη προσήλωση στην αυθεντία της Αγίας Γραφής και των αλάθητων και θεόπνευστων κειμένων της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης. Τα λόγια του θεού και οτιδήποτε άλλο καταγράφεται εκεί είναι απολύτως αληθινό και έχει κυριολεκτική αξία.
Με όπλο τους τη Βίβλο, οι αμερικανοί φονταμενταλιστές οδηγήθηκαν σ’ έναν υποκριτικό ευσεβισμό και έναν ηθικισμό που εξουθενώνει και συνθλίβει το ανθρώπινο πρόσωπο, ενώ με τον καιρό συσπειρώθηκαν δυνάμεις της συντήρησης και της αντίδρασης, τόσο σε θρησκευτικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο, που εγκολπώθηκαν ολόκληρο τον κοινωνικό κομφορμισμό και το αντικομουνιστικό μένος της ψυχροπολεμικής αμερικανικής Δεξιάς. Έτσι, καλλιέργησαν μια πνιγηρή πνευματική ατμόσφαιρα, ενώ αναπτύχθηκαν έντονες ρατσιστικές θεωρήσεις και υποβίβασαν τη θέση της γυναίκας στην οικογένεια και στην κοινωνία. Σε πολιτικό επίπεδο, αποκτώντας τεράστια δύναμη στα MME, κατόρθωσαν να επηρεάζουν και να διαμορφώνουν τη κοινή γνώμη, ακόμα και στην εκλογή Προέδρου των ΗΠΑ). Εκτός από τον προτεσταντικό φονταμενταλισμό των ΗΠΑ, έχουν δημιουργηθεί διάφορες φονταμενταλιστικές ομάδες διαφόρων τάσεων, καθώς και σκληροπυρηνικές ομάδες (οι Πεντηκοστιανοί, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά, κλπ) που κάνουν έντονη την παρουσία τους σε διάφορες χώρες του κόσμου.
β. Εβραϊκός Φονταμενταλισμός
Το Ισραήλ είναι ένα φονταμενταλιστικό κράτος που κυβερνάται από θεοκρατικούς νόμους, οριοθετεί με τρομακτικά αναχρονιστικούς νόμους ποιος είναι Εβραίος και ποιος όχι, επιβάλλει ολοκληρωτικές απαγορεύσεις στο δημόσιο και τον πολιτιστικό τομέα και διατηρεί σε κατάσταση συνεχούς αιχμαλωσίας το μέρος του αυτόχθονα, μη εβραϊκού πληθυσμού, που βρέθηκε εντός των συνόρων του. Αυτή η πολιτική δικαιολογείται από τους θρησκευτικούς φονταμενταλιστές στο όνομα και για χάρη του Μεσσία.
«Το έθνος μας δεν υπάρχει παρά μόνο δια της τήρησης των Εντολών», υποστήριζε τον 10ο μ.Χ. αι. ο Σααντία Γκαόν, σκιαγραφώντας με τον καλύτερο τρόπο την άρρηκτη σχέση του εβραϊκού έθνους με την ιουδαϊκή του πίστη. Στα νεώτερα χρόνια, τούτη η εσώτατη διαπλοκή της θρησκευτικής με την εθνική συνείδηση βρήκε την πολιτική της έκφραση σε ορισμένες τάσεις μέσα στο σιωνιστικό κίνημα από τα τέλη του 19ου αιώνα και εξής . Μετά την ίδρυση του σύγχρονου κράτους του Ισραήλ στα 1949 από τον Δαβίδ Μπεν Γκουριόν, οι ορθόδοξοι Εβραίοι δεν έπαψαν να επιδιώκουν την ολοκληρωτική προσήλωση της πολιτικής εξουσίας στις αρχές της ιουδαϊκής θρησκείας. Παρόλο που επίσημα το κράτος του Ισραήλ δεσμεύεται να τηρεί ίσες αποστάσεις απ’ όλες τις θρησκείες, αποδεχόμενο την εκκοσμικευμένη ταυτότητα που έχουν όλα τα σύγχρονα δυτικά κράτη, στην πραγματικότητα τις περισσότερες φορές μεροληπτεί υπέρ των φανατικών.
γ. Ισλαμικός Φονταμενταλισμός
Ο πιο σημαντικός τύπος φονταμενταλισμού αναφέρεται σήμερα στο Ισλάμ και συνδέεται με το βασικό καθήκον των πιστών του να αναλαμβάνουν ιερό αγώνα για να αποτρέπουν τη νόθευση του περιεχόμενου της πίστης στον Αλλάχ, να υπερασπίζονται την εθνοφυλετική τους υπόσταση από εξωτερικούς και εσωτερικούς κινδύνους και να αποφασίζουν την τιμωρία των αποστατών ηγετών τους. Οι τρεις αυτές λεπτομέρειες αποτελούν το περιεχόμενο του Τζιχάντ. Χωρίς άλλο ο μαχητικός χαρακτήρας του Τζιχάντ αντιστοιχεί σε συγκεκριμένες τεχνικές πολέμου με τη χρήση της βίας. Παρά ταύτα και η κορανική διδασκαλία και η μεταγενέστερη παράδοση διεκδικούν την επίτευξη των ιερών επιδιώξεων και με ειρηνικά μέσα όπως λ.χ. τα λόγια, τα επιχειρήματα, τις υποσχέσεις, ακόμη και τα δώρα. Όμως η χρήση της βίας παραμένει στη συνείδηση των λαϊκών στρωμάτων ως κυρίαρχη εκδήλωση και μάλιστα σε κλίμα ιερότητας.
Τα γεγονότα που σφραγίζουν την απαρχή του σύγχρονου τζιχάντ συνδέονται με αποσπασματικές πράξεις βίας, όπως αρχικά αεροπειρατείες, καταλήψεις πλοίων, βομβιστικές επιθέσεις, απαγωγές και δολοφονίες προσώπων, καταλήψεις ξένων πρεσβειών, ογκώδεις αντιδυτικές διαδηλώσεις με συμβολικές και πραγματικές βεβηλώσεις ή προσβολές ξένων θρησκευτικών και εθνικών συμβόλων. Η ανάληψη των ευθυνών γίνεται αποκλειστικά από μαχητικές ομάδες, που κατευθύνουν αθέατοι χαρισματικοί θρησκευτικοί ηγέτες και προβάλουν ως αιτιολογίες είτε τη συμπαράσταση στον αγώνα των Παλαιστινίων είτε αντισιωνιστικά αισθήματα είτε αντιδυτική πικρία είτε ακόμη και δυσφορία για πολιτικούς ηγέτες τους, που ενοχοποιούνται για την απομάκρυνση του λαού από την αυθεντική πίστη και παράδοση του Ισλάμ. Ταυτόχρονα διατυπώνονται αιτήματα επιστροφής στην παράδοση, απορρίπτεται ο δυτικός τρόπος ζωής, η δυτική ηθική και η δυτική αμφίεση.
Η ισλαμική βία ασκείται συνήθως από ομάδες νέων που στρατολογούνται κυρίως από τα φτωχότερα κοινωνικά στρώματα, εκπαιδεύονται στην ιδεολογία και στη χρήση των όπλων και συνήθως είναι αποφασισμένα να δώσουν την ζωή τους για τη δικαίωση του σκοπού τους.
Ο Θρησκευτικός φονταμενταλισμός και ειδικότερα ο Ισλαμικός, αποκαλύπτουν την προοδευτική εμφάνιση μιας απειλής που μάλλον αδυνατούν να ελέγξουν οι σημερινοί διεθνείς οργανισμοί ειρήνης και ασφαλείας. Ο πρόσφατος πόλεμος στο Ιράκ πέρα από τα γνωστά ερωτηματικά φαίνεται πως δημιούργησε μεγάλα αποθέματα αντιδυτικού μίσους που μαζί με τα διάχυτα συναισθήματα μιας διευρυνόμενης ισλαμικής παναραβικής αβεβαιότητας για το πολιτικό μέλλον της περιοχής δεν είναι σε θέση να πείσουν ακόμη και τους πλέον εύπιστους για τον τερματισμό των τρομοκρατικών αντιδράσεων. Είναι φανερό ότι η απειλή αποκτά ιδιαίτερη τραγικότητα όταν τροφοδοτείται συνεχώς η συλλογική ισλαμική μνήμη με πικρίες και μίση που οφείλονται σε σκληρότητα, περιφρόνηση, λάθη και παραλείψεις των δυτικών προς τον ισλαμικό κόσμο.

Εισαγωγή ενός βιβλίου που πρόκειται να εκδοθεί

"Ηagion Oros"
Βουνό που ανοίγει μια χαρακιά στον ουρανό
Βουνό που οργώνει ανέμους και διασκορπίζει την ομίχλη
Το Άγιο Όρος δύει ανάμεσα σε βράχια και ερημητήρια
Το Άγιο Όρος κάθεται ανάμεσα σε πέτρες και λόφους
Μέχρι τα μάτια που τους εμφυτεύει την επιφάνεια της θάλασσας
Μέχρι τα χέρια να δείχνουν το φως το μαγευτικό(...)
Δρόμοι που αφήνουν σιωπή όπως η λέμφος από τα δέντρα
Σημάδια που αποσπούν από το παρελθόν μέλλον αβέβαιο.
Armando Romero (1944)
Το ταξίδι ενός προσκυνητή ή απλώς ενός περίεργου διαβάτη παίρνει διαστάσεις συχνά ανύποπτες, καθώς το απρόσμενα θεϊκό συναπαντάται στις απροσδιόριστες ατραπούς του Πνεύματος, που µε ανεκλάλητους στεναγμούς επιθυµεί να µας γνωρίσει την αγάπη του Θεού.
H κορυφή του Άθωνα υψώνεται μεγαλόπρεπη. Είναι σαν να παρακολουθεί συνεχώς ακούραστη τον επισκέπτη. Πολλές φορές το μονοπάτι από τη μία μονή στην άλλη γίνεται απότομο και κουραστικό. Ο προσκυνητής πρέπει να μη χάνει το θάρρος του και κυρίως να μη βιάζεται. Η αγριότητα του τοπίου, αντιμετωπίζεται με την εξασφάλιση των σωστών συντρόφων. Όμως η ομορφιά του τοπίου θα αποζημιώσει τον τολμηρό πεζοπόρο. Σε κάθε άνθρωπο μια επίσκεψη στο Άγιον Όρος αφήνει διαφορετικές εμπειρίες και εντυπώσεις. Εξαρτάται από το αν το επισκέπτεται με πρόθεση να γευθή λίγο από την πραγματική και αληθινή ζωή των μοναχών η απλά ως περίεργος εκδρομέας. Μέσα από το βιβλίο προσκυνηματική εκδρομή μετατρέπεται σε μια πνευματική περιήγηση.
Η Εκκλησία του Θεού πάντοτε είχε χαριτωμένους ανθρώπους. Αυτοί οι χαριτωμένοι άνθρωποι ήταν πάντοτε το άλας της γης. Αυτοί εχαρίτωναν τον κόσμο και έδιναν νόημα και χαρά και στον κόσμο και στην εποχή που ζούσαν. Αλλά και μετά την κοίμησί τους, με την Χάρι που έχουν, εξακολουθούν να παρηγορούν και να βοηθούν τους ανθρώπους.
Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, λέγει, ότι η θεία Χάρις σκηνώνει πρώτα στις ψυχές των Αγίων και από τις ψυχές μεταδίδεται και στα σώματά τους και όταν κοιμηθούν, μένει στα λείψανά τους και στους τάφους τους και στις εικόνες τους και στους ναούς που είναι αφιερωμένοι σ' αυτούς. Είναι η Χάρις του Θεού που ενοικεί στα πρόσωπα των Αγίων και εν συνεχεία μένει και σε όλα αυτά που συνδέονται με τους Αγίους. Γι' αυτό εμείς οι Ορθόδοξοι προσκυνούμε τα άγια λείψανα, τις άγιες εικόνες, τους ιερούς ναούς. Διότι όλα αυτά είναι φορείς της Χάριτος του Θεού, που είχαν η Παναγία και οι Άγιοι. Τώρα έρχομαι στο συγκεκριμένο ερώτημα για τους χαριτωμένους ανθρώπους στο Άγιον Όρος. Θα ήθελα να πω ότι αυτό που είναι και δική μου εμπειρία, είναι και εμπειρία πολλών προσκυνητών του Αγίου Όρους. Συναντάμε στο Άγιον Όρος χαριτωμένους αδελφούς μας, και αυτό είναι που αναπαύει και τους προσκυνητάς του Αγίου Όρους. Βέβαια όταν λέμε χαριτωμένους αδελφούς, δεν εννοούμε ανθρώπους που κάνουν θαύματα και σημεία, αλλά εννοούμε ανθρώπους που έχουν ειρήνη στην ψυχή τους, έχουν αγάπη και ταπείνωση. Στο διάστημα της «εικονικής» παραμονής μου στο Άγιον Όρος με αξίωσε ο Θεός να γνωρίσω χαριτωμένους ανθρώπους και να ωφεληθώ απ' αυτούς. Πρέπει να πω ότι οι μοναχοί του Αγίου Όρους, και μάλιστα αυτοί που έχουν κάνει πολυετή άσκηση, έχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά, τα όποια -τουλάχιστον σε μένα- έχουν κάνει μεγάλη εντύπωση. Το πρώτο χαρακτηριστικό είναι ότι δεν έχουν καμία εκτίμηση στον εαυτό τους, δεν έχουν καμία εμπιστοσύνη και υπόληψη στον εαυτό τους ότι έχουν αρετή. Έχουν πολλή άσκηση, πολύν αγώνα, αλλά πιστεύουν ότι δεν έχουν κάνει τίποτε, περιμένουν μόνον από το έλεος του Θεού να σωθούν.
Αναζητώντας την εσωτερική γαλήνη, οι αστέρες του Χόλυγουντ ταξιδεύουν στην Ανατολή και μυούνται στο διαλογισμό, στη γιόγκα και την πνευματική άσκηση. Εμείς δεν χρειάζεται να πάμε μακριά. Έχουμε δίπλα μας το δικό μας ιερό τόπο, όπου τα ανθρώπινα μέτρα καταργούνται. Μια εβδομάδα στο 'Αγιον Όρος, και μάλιστα την εσχατιά του, την Αθωνική Έρημο, είναι μια εμπειρία που πρέπει κανείς να ζήσει έστω και μία φορά στη ζωή του.
Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου διαπιστώνει κανείς ότι το Όρος σ' εντυπωσιάζει. Και στο τέλος, ο Άθως σου αποδεικνύει αυτό που ήθελες να δεις. Ότι παρά την ανθρώπινη αδυναμία, παρά την τυπολατρία και τον φανατισμό, παρά τις διάφορες πολιτικές σκοπιμότητες, στο Άγιο Όρος, σε διάφορα μέρη σκορπισμένοι (και ίσως εκεί που δεν τους περιμένεις) υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι έχουν προσεγγίσει το Θεό.
Στις σελίδες του δεν ανιχνεύει κανείς μόνο το θαυμασμό του συγγραφέα για το φυσικό κάλλος και την αρχιτεκτονική του Αγίου Όρους, πράγμα που θα κατέτασσε το βιβλίο στο είδος του ταξιδιωτικού χρονικού, αλλά, ψηλαφίζει και την απόπειρα ενός "ετερόδοξου" χριστιανού να μαθητεύσει στο ορθόδοξο ήθος, όπως αυτό σαρκώνεται στον λειτουργικό πλούτο, στο ασκητικό πνεύμα, στην προσκύνηση των ιερών εικόνων και των αγίων λειψάνων και, κυρίως, στα πρόσωπα των -γνωστών ή αγνώστων- αγιορειτών που διατηρούν ζωντανή τη μακραίωνη παράδοση του αθωνικού μοναχισμού.
Μέσα από τις συνομιλίες του με τους πατέρες και μοναχούς διαπιστώνουμε για το πόσο σημαντική είναι η απλότητα των πράξεων και των λόγων μας μέσα στην ζωή μας, για την υπακοή, στην οποία πρέπει ν’ ασκούμαστε, και την υπομονή που πρέπει να κάνουμε. Παρακολουθώντας τους για ώρα εργαζόμενους και συζητητές θαυμάσαμε την αφοσίωση και την Πίστη τους, αλλά και εκτιμήσαμε -όσο μπορέσαμε- το έργο που επιτελείτε με το διακόνημα τους στη Μονή της μετανοίας του, που αποβαίνει σωτήριο...
“Αφήνω την αγάπη μου σαν φύλλα να πέσουν σιωπηλά στην γη... Ανέκφραστοι στοχασμοί μέσα στο περιβόλι της καρδιάς σου… Αναμένοντας την άνοιξη να ανθίσουν λουλούδια σαν την αμυγδαλιά... Μια καλημέρα στεφάνι να πλέξουν στον Ήλιο του καλοκαιριού σου πριν έρθει ο χειμώνας της μοναξιάς”
Ο ευσεβείς πόθος κάθε ανθρώπου για την απόλυτη πρόσβαση στο αιώνιως ζείν είναι ότι πιο όμορφο μπορεί να ελπίζει κανείς…….είναι τόσο αφοπλιστική η αθωότητα αυτού του ονείρου που ο καθένας μας μπορεί ν΄ανέβει το ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ που έχει μέσα του[1].
Μάιος 2008
[1] Εσύ καθορίζεις το υψόμετρο………………………….

Το σχολείο της χαμένης νιότης...

Ορισμένες σκέψεις για τον Σεπτέμβριο,
Καλημέρα Σχολείο - Καλημέρα Θλίψη,
Άνοιξαν τα σχολεία. Για κάποιους ένα ευχάριστο και μοναδικό γεγονός, για τους περισσότερους θλιβερό.
Σε μια μακρινή χώρα, στη Φινλανδία, που εδώ και μια δεκαετία οι μαθητές της βγαίνουν πρώτοι σε όλες τις διεθνείς αξιολογήσεις του ΟΟΣΑ (οι δικοί μας τελευταίοι), γιορτάζουν τις μέρες αυτές. Γιορτάζουν, γιατί μετά από δύο μήνες διακοπών βρέθηκαν ξανά με τους συμμαθητές και δασκάλους φίλους τους, στη μικρή κοινότητα του σχολείου τους.
Στη Φινλανδία, στα πολυθέσια και ολοήμερα σχολεία θα βρεις παιδιά από 8 μηνών μέχρι 16 ετών. Όταν εργάζονται και οι δύο γονείς μπορούν να αφήσουν το 8 μηνών και άνω παιδί τους στο σχολείο μαζί με τα μεγαλύτερα αδερφάκια του. Στη μικρή κοινότητα του σχολείου θα βρεις παιδιά με ειδικές ανάγκες, αφού, σκοπίμως, δεν υπάρχουν ειδικά ιδρυματικά-σχολεία. Θα βρεις βρέφη, να μαθαίνουν από μικρά να συνυπάρχουν με μεγάλους και αναπήρους, όπως στην κοινωνία των μεγάλων, καλλιεργώντας το αίσθημα της ευθύνης και της αλληλεγγύης των μεγάλων παιδιών προς τα μικρότερα και προς τα διαφορετικά.
Στη Φινλανδία γιορτάζουν, γιατί θα βρεθούν πάλι σε σχολεία με σύγχρονα εργαστήρια και αμφιθέατρα, με κλειστά γυμναστήρια και πισίνες, με ειδικές αίθουσες χαλάρωσης και σάουνας, με εστιατόρια με το δωρεάν φαγητό και το σημαντικότερο, γιατί θα μάθουν και θα δημιουργήσουν γνώση με τους δασκάλους φίλους τους, παίζοντας, συζητώντας και μελετώντας διάφορα βιβλία και όχι ένα υποχρεωτικό σε κάθε μάθημα, όπως στην Ελλάδα. (Οι δάσκαλοί μας, ακόμη και να θέλουν να πάρουν πρωτοβουλίες δημιουργικής μάθησης δεν μπορούν. Είναι υποχρεωμένοι να δουλέψουν με συγκεκριμένα βιβλία με έναν στόχο: «να βγει όπως-όπως η ύλη», αποστηθισμένη βεβαίως).
Τα παιδιά στη Φινλανδία, στις πρώτες έξι τάξεις, κάνουν συχνά τεστ, όχι όμως για να βαθμολογηθούν (να τιμωρηθούν όπως τα ελληνόπουλα) αλλά για να διαπιστωθούν οι αδυναμίες τους, ώστε να τους παρασχεθεί εξατομικευμένη ενισχυτική διδασκαλία. Η φιλοσοφία τους είναι, «η βαθμολογία αποθαρρύνει και ωθεί ακόμη περισσότερο στην άρνηση μάθησης τον κακό μαθητή, ενώ επιβραβεύει τον καλό μαθητή, που έτσι κι αλλιώς δεν χρειάζεται την επιβράβευση».
Τα παιδιά στη Φινλανδία μπορούν ήδη από τις πρώτες τάξεις, να επιλέξουν ακόμη και το ημερήσιο πρόγραμμά τους. Ένα παιδί της δευτέρας δημοτικού, μπορεί μια ημέρα να επισκεφτεί κάποιο μάθημα της τρίτης ή ακόμη και της πρώτης, αν νομίζει πως αυτό χρειάζεται περισσότερο. Τα παιδιά στη Φινλανδία αλλά και σε πολλές άλλες χώρες, που το εκπαιδευτικό τους σύστημα είναι ανάμεσα σε εκείνο των πρώτων πέντε στον κόσμο, όπως στην Ιαπωνία, Κορέα και Καναδά, όταν έχουν τεστ στα μαθηματικά, φυσική, χημεία, ακόμη και στη γλώσσα τους, επιτρέπεται να έχουν μαζί τους βοήθημα (βιβλίο με τους μαθηματικούς, φυσικούς, χημικούς τύπους και λεξικό γλώσσας).
Οι παιδαγωγοί τους δεν έχουν κανένα λόγο να απαιτήσουν από τα παιδιά να μάθουν απ έξω πράγματα, που μετά από μερικές εβδομάδες δε θα θυμούνται. Αυτό που τους ενδιαφέρει είναι να μάθουν τα παιδιά τους να σκέπτονται λογικά, με κριτική αναλυτική σκέψη, κατανοώντας περίπλοκα νοήματα και συσχετισμούς. Με λίγα λόγια, τους ενδιαφέρει να αγαπήσουν τα παιδιά τη μάθηση και το βιβλίο για να συνεχίσουν να μαθαίνουν μόνα τους. Με το ζόρι δε μαθαίνει κανείς. Με το ζόρι μπορείς μόνο να αποστηθίσεις ξένη γνώση, για λίγο καιρό.
Όταν το απόγευμα, μετά την ενισχυτική διδασκαλία, οι Φιλανδοί μαθητές πάνε στο σπίτι, αφήνουν τη σάκα με τα βιβλία στο σχολείο. Όλη η υπόλοιπη ημέρα τους ανήκει. Χαίρονται την παιδικότητά τους. Τεστ για το σπίτι απαγορεύονται. Η λέξη φροντιστήριο δεν υπάρχει ούτε στο λεξικό τους. Είναι πρώτα στην Ευρώπη στην ανάγνωση εξωσχολικών βιβλίων και τελευταία σε τηλεθέαση.
Τα ελληνόπουλα τρέχουν από φροντιστήριο σε φροντιστήριο σαν κουρδιστά πορτοκάλια. Το μόνο που τους μένει μετά, είναι να καθίσουν εξαντλημένα μπροστά στην τηλεόραση μέχρι να τους πάρει ο ύπνος. Σε καμιά άλλη χώρα του κόσμου δε βλέπεις παιδιά με τσάντες να κυκλοφορούν μέχρι τα μεσάνυχτα τρέχοντας σαν τον Βέγγο να προλάβουν το επόμενο μάθημα αποστήθισης, προς μεγάλη ικανοποίηση των φροντιστηρίων. Είναι δυνατόν αυτά τα τραύματα της χαμένης παιδικότητας να μην έχουν βαθιές και μακροχρόνιες ψυχικές συνέπειες;
Τα περισσότερα ελληνόπουλα πάνε άκεφα σε άθλια δημόσια σχολεία, που μοιάζουν σαν γκαράζ αυτοκινήτων. Θα συναντήσουν δασκάλους, στην πλειονότητά τους σκυθρωπούς και δίχως όρεξη, που από τότε που τελείωσαν τις σπουδές τους δεν έχουν ανοίξει βιβλίο. Θα συναντήσουν δασκάλους, για τους οποίους η λέξη εξατομικευμένη προσέγγιση μαθητή με ιδιαίτερα προβλήματα, υπάρχει μόνο στα λεξικά. Θα πρέπει να αποστηθίσουν κακογραμμένα βιβλία πάνω στα οποία θα εξεταστούν. Όποιος έχει την καλύτερη μνήμη ή τις καλύτερες τεχνικές αποστήθισης, όχι απαραίτητα και το καλύτερο μυαλό, θα επιβραβευθεί. Οι κακοί μαθητές θα τιμωρηθούν και θα σπρωχθούν στη μαθησιακή άρνηση. Η μαθητική διαρροή στη χώρα μας, σε κάποιες περιοχές ξεπερνά το 30%, ενώ στη Φινλανδία είναι σχεδόν ανύπαρκτη. Η απάντηση της υπουργού παιδείας τους είναι:
«είμαστε μια μικρή χώρα και δεν έχουμε την πολυτέλεια να χάσουμε ούτε έναν μαθητή».
Γιατί αλήθεια συμβαίνουν όλα αυτά τα τραγικά, στο σημαντικότερο τομέα μιας χώρας όπως είναι η παιδεία, από την οποία εξαρτώνται όλα τα άλλα;
Γιατί βασανίζουμε δίχως λόγο ότι πολυτιμότερο έχουμε, τα παιδιά μας;
Γιατί, ενώ πληρώνουμε τα περισσότερα λεφτά στον κόσμο για την παιδεία (στην παραπαιδεία των φροντιστηρίων), έχουμε μια τόσο άθλια δημόσια παιδεία;
Κυβερνώντες και εξουσιάζοντες, που στέλνουν τα παιδιά τους σε πανάκριβα ιδιωτικά σχολεία, δεν έχουν κανένα λόγο να δώσουν λεφτά στη δημόσια παιδεία, όπως δεν έχουν κανένα λόγο να δώσουν λεφτά για τη δημόσια υγεία αφού αν χρειαστεί, οι ίδιοι και τα παιδιά τους θα πάνε στο Memorial. Αυτή είναι η μοναδική εξήγηση και καμία άλλη για τα άθλια δημόσια σχολεία μας. Όλα τα άλλα είναι δικαιολογίες προς βλάκες!
Στη Φινλανδία, ο γιος του πρωθυπουργού, του προέδρου της ΝΟΚΙΑ, του θυρωρού της πολυκατοικίας και του χασάπη της γειτονιάς πάνε στο ίδιο.

"Προχαλκηδόνιες, Καθολικές, Ορθόδοξες και προτεσταντικές εκκλησίες"

Καθολική Εκκλησία
Η Ονομασία
Οι πρώτοι Χριστιανοί αποκαλούσαν την χριστιανική Εκκλησία "Καθολική". Ένας από αυτούς, ο Άγιος Ιγνάτιος της Αντιόχειας, του οποίου μία επιστολή προς τους Χριστιανούς της Σμύρνης περιέχει την παλαιότερη χρήση της ονομασίας "Καθολική Εκκλησία" που διασώθηκε, ξεχώριζε την Καθολική Εκκλησία από τις αιρετικές ομάδες που παρουσιάζονταν, αποκαλώντας τους αιρετικούς "τέρατα με όψη ανθρώπινη, τους οποίους όχι μόνο δεν πρέπει να δέχεστε στο σπίτι σας αλλά ούτε και να τους γνωρίζετε". Τον όρο Καθολική Εκκλησία χρησιμοποιεί και ο Άγιος Αυγουστίνος για να διακρίνει την αληθινή Εκκλησία από την αίρεση: "Πολλά είναι αυτά που με κρατάνε στην Καθολική Εκκλησία. Η ποικιλία ανθρώπων και εθνών που την αποτελούν με κρατάνε πιστό σε αυτήν, όπως και η εξουσία της, επικυρωμένη από θαύματα, από την ελπίδα, διευρημένη από την αγάπη, καθιερωμένη από τους αιώνες. Η αποστολική διαδοχή με κρατάει, με κεφαλή την Έδρα του Αποστόλου Πέτρου [δηλ. την Ρώμη], στην οποία Έδρα ο Κύριος, μετά την Ανάστασή Του, έδωσε την ευθύνη να ταΐζει τα αρνία Του (Κατά Ιωάννη 21:15-19), μέσω του τωρινού Επισκόπου Ρώμης. Τέλος, η ίδια η ονομασία Καθολική Εκκλησία με κρατάει κοντά της, από την οποία έχουν βγεί τόσες αιρέσεις, η Εκκλησία κρατήθηκε έτσι ώστε παρ'όλο που όλοι οι αιρετικοί θέλουν να αποκαλούνται Καθολικοί, όταν ένας ξένος ρωτήσει πού η Καθολική Εκκλησία κάνει λειτουργία, κανείς αιρετικός να μην δείξει τον δικό του ναό ή σπίτι. Τόσοι είναι σε αριθμό και σημασία οι πολύτιμοι δεσμοί του Χριστιανικού ονόματος που κρατάνε έναν πιστό στην Καθολική Εκκλησία, όπως και θα έπρεπε... Δεν υπάρχει τίποτα που να με δένει ή να με τραβάει προς εσένα... Κανείς δεν θα με απομακρύνει από την πίστη που δένει το νού μου με δεσμούς τόσους πολλούς και τόσο δυνατούς προς τον Χριστιανισμό... Γιατί εγώ, δεν θα πίστευα στις Γραφές εκτός από αυτές που διδάσκει με την εξουσία της η Καθολική Εκκλησία." -Αγ. Αυγουστίνος (354-430): Κατά Επιστολής Μανιχαίου, κεφ. 4: Αποδείξεις της Καθολικής Πίστης Πριν από τον Αγ. Αυγουστίνο, ο Άγιος Κύριλλος των Ιεροσολύμων (315-386), έλεγε σε όσους προσυλήτισε στον Χριστιανισμό: "Άν ποτέ βρεθείτε σε ξένη πόλη, μην ζητήσετε απλά τον Οίκο του Κυρίου, ούτε που η Εκκλησία είναι, αλλά που είναι η Καθολική Εκκλησία. Γιατί αυτή είναι η ονομασία της Αγίας Εκκλησίας, μητέρα όλων μας και νύφη του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, του Μονογενή Υιού του Θεού". Τόσο η ίδια η Εκκλησία που έχει ως έδρα το Βατικανό, όσο και άλλες πηγές χρησιμοποιούν επίσημα τους όρους «Καθολική Εκκλησία» και «Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία» για τον προσδιορισμό του εκκλησιαστικού αυτού οργανισμού.
Η Ιστορία
Η ιστορία της Καθολικής Εκκλησίας καλύπτει μία χρονική περίοδο 2.000 χρόνων. Ως μία από τις παλαιότερες Χριστιανικές ομολογίες, η ιστορία της Καθολικής Εκκλησίας πρωταγωνιστεί στην ιστορία του Χριστιανισμού ως σύνολο. Η ιστορία της Καθολικής Εκκλησίας είναι μακρόχρονη και πολύπλοκη και εκτείνεται σε διάφορες χρονικές περιόδους στις οποίες ο ρόλος της Εκκλησίας ήταν πρωταγωνιστικός στην διαμόρφωση του πολιτισμού όπως τον ξέρουμε σήμερα. Παρ' όλα αυτά, η Καθολική Εκκλησία θεωρεί ότι διατήρησε αναλλοίωτα τα ουσιαστικά της δόγματα και την οργάνωσή της από τον 1ο μ.Χ. αιώνα. Με το πέρασμα του χρόνου, η Καθολική Εκκλησία ήρθε αντιμέτωπη με προβλήματα και διαιρέσεις, όπως το σχίσμα του 1054 μ.Χ. που χώρισε την Χριστιανική Εκκλησία σε Ανατολική και Δυτική, το λεγόμενο "Σχίσμα της Δύσης" όπου από το 1378 και επί 40 χρόνια υπήρξαν μέχρι και τρεις πάπες στη διοίκηση της Δυτικής Εκκλησίας και βέβαια η Μεταρρύθμιση του Λούθηρου που οδήγησε στη δημιουργία του Προτεσταντισμού. Η Καθολική Εκκλησία υπήρξε κινητήρια δύναμη σε μεγάλα γεγονότα της παγκόσμιας ιστορίας όπως στον εκχριστιανισμό της Ευρώπης και της Λατινικής Αμερικής, την διάδοση της παιδείας και την ίδρυση Πανεπιστημίων, μοναχισμό, την ανάπτυξη τέχνης, μουσικής και αρχιτεκτονικής, την Ιερά Εξέταση, τις Σταυροφορίες και την αναλυτική φιλοσοφική μέθοδο.
Ορθόδοξη Εκκλησία
Ορθόδοξη Εκκλησία (Ορθοδοξία, Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία ή Ορθόδοξη Καθολική και Αποστολική Εκκλησία) αποκαλείται το σύνολο των αυτοκέφαλων και αυτόνομων Χριστιανικών Εκκλησιών που διοικούνται κατά συλλογικό τρόπο από Συνόδους, έχουν αποδεχτεί το περιεχόμενο των αποφάσεων των επτά πρώτων Οικουμενικών Συνόδων και παραμένουν σε πλήρη κοινωνία μεταξύ τους. Επίσης αξιώνουν ως αφετηρία τους τον Ιησού Χριστό και τους Αποστόλους του μέσω της συνεχούς αποστολικής διαδοχής. Ανάμεσα σ' ένα πλήθος εκκλησιών και θρησκευτικών κοινοτήτων που αποτελούν τον Χριστιανισμό, οι αριθμητικά μεγαλύτερες είναι η Καθολική Εκκλησία, η Ορθόδοξη Εκκλησία και οι Προτεσταντικές Εκκλησίες και Ομολογίες. Τα πλέον αξιοσημείωτα χαρακτηριστικά της Ορθοδοξίας είναι η πλούσια λειτουργική ζωή της και η αφοσίωσή της στην αποστολική παράδοση. Θεωρείται από τους Ορθόδοξους Χριστιανούς ότι η Εκκλησία τους έχει διατηρήσει την παράδοση και τη διαδοχή της αρχαίας Εκκλησίας στην πληρότητά της έναντι άλλων χριστιανικών ομολογιών, οι οποίες έχουν απομακρυνθεί από την κοινή εκκλησιαστική παράδοση των πρώτων 10 αιώνων. Σήμερα το άθροισμα των Ορθοδόξων Εκκλησιών υπολογίζεται σε 300 περίπου εκατομμύρια Χριστιανούς που ακολουθούν την πίστη και τις πρακτικές που καθορίστηκαν από τις επτά Οικουμενικές Συνόδους. Οι όροι ορθόδοξος - ορθοδοξία έχουν χρησιμοποιηθεί παραδοσιακά, στον ελληνόφωνο χριστιανικό κόσμο, προκειμένου να υποδείξουν τις κοινότητες, ή τα άτομα, που διατήρησαν την αληθινή πίστη (όπως καθορίζεται από τις Οικουμενικές Συνόδους), σε αντιδιαστολή με εκείνους που κηρύχτηκαν αιρετικοί. Ο επίσημος προσδιορισμός της Εκκλησίας στα λειτουργικά και κανονικά κείμενά της είναι «Ορθόδοξη Καθολική και Αποστολική Εκκλησία».
Προτεσταντισμός

Ο Προτεσταντισμός ή Διαμαρτύρηση αποτελεί χριστιανικό κίνημα που εμφανίστηκε το 16ο αιώνα στη Γερμανία, και από εκεί εξαπλώθηκε στην κεντρική και δυτική Ευρώπη με την ονομασία «διαμαρτύρηση» ή «μεταρρύθμιση». Πρωτεργάτης του ήταν ο Γερμανός μοναχός Μαρτίνος Λούθηρος.

Η γένεση του Προτεσταντισμού
Το 1517 ο Μαρτίνος Λούθηρος άρχισε τη διαμαρτύρηση του κατά της Ρωμαϊκής Εκκλησίας. Ύστερα από μελέτη της προς Ρωμαίους επιστολής του αποστόλου Παύλου πείστηκε πως η σωτηρία της ψυχής του ανθρώπου ήταν αποτέλεσμα μόνο της Θείας Χάρης και της πίστης, κι όχι των αγαθών ή μη έργων. Για το λόγο αυτό ήρθε σε σύγκρουση με το θεσμό του συγχωροχαρτιού, που έδινε τότε η Καθολική Εκκλησία για την άφεση των αμαρτιών, και πιο συγκεκριμένα με τον Γιόχαν Τέτζελ ο οποίος πωλούσε συγχωροχάρτια την εποχή εκείνη στη Γερμανία ως απεσταλμένος του Πάπα. Στις 31 Οκτωβρίου 1517 θυροκόλλησε στην εξώπορτα του μητροπολιτικού ναού της Βιτεμβέργης τις "95 θέσεις" του, που αποτελούσαν μια ανοιχτή επίθεση εναντίον του παπισμού. Οι "αντιθέσεις", που κυκλοφόρησε ο Γιόχαν Τέτζελ, δεν είχαν καμιά απήχηση και μάλιστα οι φοιτητές τις έκαψαν δημόσια. Με τα επόμενα έργα του ο Λούθηρος μεγάλωσε το χάσμα που τον χώριζε με την Καθολική Εκκλησία, ενώ βρήκε ιδιαίτερη απήχηση στη Γερμανία, αλλά και σε άλλες χώρες της βόρειας, κυρίως, Ευρώπης. Ο πάπας αφόρισε το Λούθηρο κι αυτός έκαψε δημόσια τις "βούλες" του πάπα. Έτσι άρχισε μια διαμάχη, που έμελλε να τελειώσει μόνο με την απόσπαση των προτεσταντών από την καθολική Εκκλησία. Εκείνο όμως που περισσότερο κατάγγειλε ο Λούθηρος, ήταν η ανάμειξη της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας στην κοσμική εξουσία. Αν και αρχικά δεν σχεδίαζε μια ευρεία μεταρρύθμιση, το πεισματικά ανυποχώρητο της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, αλλά και η έντονη προσωπικότητα του ίδιου του Λούθηρου εξελίχθηκαν σε μια αντιπαράθεση που οδήγησε στη δημιουργία ενός από τους τρεις μεγάλους κλάδους, του Χριστιανισμού, μαζί με τον Ρωμαιοκαθολικισμό και την Ορθοδοξία.
Εξέλιξη του Προτεσταντισμού
Σύντομα ο Προτεσταντισμός έπαψε να είναι ενιαίο δόγμα. Δημιουργήθηκαν διάφορες παραλλαγές του, απ' τις οποίες πιο σημαντικές είναι αυτή των ζβιγγλιανών (από τον ιδρυτή της Ζβίγγλιο) και των καλβινιστών (απο τον Καλβίνο). Οι παραλλαγές αυτές ξεκίνησαν από την Ελβετία, αλλά διαδόθηκαν και σε άλλες χώρες, όπως στη Γερμανία, Ολλανδία, Γαλλία κλπ. Μια βασική διαφορά των Ζβιγγλιανών και Καλβινιστών με τους Λουθηρανούς είναι πάνω στο θέμα της σωτηρίας του ατόμου. Οι Λουθηρανοί πιστεύουν ότι ο άνθρωπος σώζεται με την πίστη του, ενώ οι άλλοι λένε πως σώζονται μόνο εκείνοι που εκ των προτέρων έχει καθορίσει ο Θεός (Απόλυτος Προορισμός). Μια άλλη διαφορά βρίσκεται στη σημασία της Θείας Ευχαριστίας. Ο Λούθηρος έλεγε ότι ο άνθρωπος πραγματικά πίνει το αίμα και το σώμα του Χριστού, ενώ οι Καλβινιστές και Ζβιγγλιανοί πιστεύουν πως αυτό γίνεται μόνο μεταφορικά. Παράλληλα με αυτά τα μεγάλα (σε αριθμό πιστών) δόγματα, υπάρχουν κι άλλα, μικρότερης σημασίας δόγματα, μέσα στους κόλπους του προτεσταντισμού. Άλλα είναι παλιά και άλλα υπάγονται στον Νεοπροτεσταντισμό.


Σχίσμα του 1054
Το Σχίσμα του 1054, γνωστό επίσης ως Μεγάλο Σχίσμα, ήταν το γεγονός που διαίρεσε το Χαλκηδόνιο Χριστιανισμό σε Δυτικό καθολικισμό και Ανατολική ορθοδοξία. Αν και εντοπίζεται χρονολογικά στο έτος 1054, όταν ο Πάπας Λέων Θ΄ και ο Πατριάρχης Μιχαήλ Α΄ Κηρουλάριος αντάλλαξαν μεταξύ τους Αναθέματα, το σχίσμα μεταξύ Ανατολής και Δύσης ήταν στην πραγματικότητα το αποτέλεσμα μιας εκτεταμένης περιόδου αποξένωσης μεταξύ των δύο εκκλησιών. Οι αρχικές αιτίες του σχίσματος ήταν διαφωνίες σχετικά με την παπική αρχή — ο Πάπας απαιτούσε να έχει εξουσία ανώτερη των τεσσάρων Πατριαρχών της Ανατολής και να ασκεί δικαιοδοσία πάνω τους, ενώ οι τέσσερις Πατριάρχες υποστήριζαν ότι η πρωτοκαθεδρία του Πατριάρχη Ρώμης ήταν μόνο τιμητική, και έτσι είχε εξουσία μόνο πάνω στους Χριστιανούς της Δύσης — και η εισαγωγή του όρου filioque στο Σύμβολο της Νικαίας. Υπήρχαν και άλλοι, λιγότερο σημαντικοί καταλύτες για το σχίσμα, συμπεριλαμβανομένης της διαφοράς στη λειτουργική πρακτική και των συγκρουόμενων αξιώσεων περί της αρμοδιότητας. Η διάσπαση των εκκλησιών με βάση δογματικά, θεολογικά, γλωσσικά, πολιτικά και γεωγραφικά σύνορα, και το θεμελιώδες ρήγμα δεν θεραπεύτηκαν ποτέ. Αν και θεωρείται ότι οι δύο εκκλησίες επανασυνδέθηκαν το 1274 (με τη Β΄ Σύνοδο της Λυών) και το 1439 (με τη Σύνοδο της Φερράρας - Φλωρεντίας), αυτές οι σύνοδοι αποκηρύχθηκαν από τον ορθόδοξο κόσμο συνολικά, δεδομένου ότι οι ιεράρχες είχαν υπερβεί την αρμοδιότητά τους με τη συγκατάθεση σε αυτές τις αποκαλούμενες «ενώσεις». Οι περαιτέρω προσπάθειες να συμφιλιωθούν οι δύο οργανισμοί έχουν αποτύχει, εντούτοις, διάφορες εκκλησιαστικές κοινότητες που πλαισίωσαν αρχικά την ανατολική ορθόδοξη εκκλησία έπειτα προσκολλήθηκαν στο Βατικανό, και καλούνται τώρα Ελληνόρυθμες Καθολικές εκκλησίες (Ουνία). Ως επί το πλείστον, όμως, οι δυτικές και ανατολικές εκκλησίες βρίσκονται σε διάσταση. Καθεμία υποστηρίζει ότι είναι η «Μια Αγία, Καθολική και Αποστολική εκκλησία», υπονοώντας ότι ήταν η άλλη ομάδα που άφησε την αληθινή εκκλησία κατά τη διάρκεια του σχίσματος.
Ιστορικό υπόβαθρο
Από τους πρώτους ακόμα αιώνες, η εκκλησία αναγνώριζε την ιδιαίτερη θέση τριών επισκόπων, οι οποίοι ήταν γνωστοί ως Πατριάρχες: του Επισκόπου Ρώμης, του Επισκόπου Αλεξανδρείας, και του Επισκόπου Αντιοχείας. Σε αυτούς προστέθηκαν οι Επίσκοποι Κωνσταντινουπόλεως και Ιεροσολύμων που αναγνωρίστηκαν ως Πατριάρχες από τη Σύνοδο της Χαλκηδόνος το 451. Οι Πατριάρχες κατείχαν τα πρωτεία έναντι των άλλων επισκόπων της εκκλησίας. Ανάμεσά τους, ο επίσκοπος Ρώμης διατήρησε πρωτείο τιμής, λόγω της θέσης του ως διάδοχου του Αποστόλου Πέτρου. Επιπλέον, η παπική έδρα ήταν ιδιαίτερα σημαντική, δεδομένου ότι η Ρώμη ήταν πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ακόμα και μετά τη μετακίνηση της έδρας της Αυτοκρατορίας από το Μέγα Κωνσταντίνο στην Κωνσταντινούπολη (Νέα Ρώμη) το 330, ο Πάπας διατήρησε τη θέση του ως "πρώτος μεταξύ ίσων" (primus inter pares) στην ιεραρχία, αν και αυτό δεν συνοδεύθηκε από οποιοδήποτε είδος αρνησικυρίας ή άλλων εξουσιαστικών απαιτήσεων πάνω στους άλλους Πατριάρχες.
Η διάσπαση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας συνέβαλλε στη περαιτέρω εκκλησιαστική διάσταση. Ο Θεοδόσιος ο Μέγας, ο οποίος πέθανε το 395, ήταν ο τελευταίος Αυτοκράτορας που κυβέρνησε την ενωμένη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Μετά το θάνατό του, το έδαφός της Αυτοκρατορίας διαιρέθηκε σε δυτικό και ανατολικό κράτος, έχοντας το καθένα δικό του Αυτοκράτορα. Μέχρι το τέλος του πέμπτου αιώνα, η Δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία είχε αποδεκατιστεί από τους βαρβάρους, ενώ η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (γνωστή επίσης ως Βυζαντινή Αυτοκρατορία) συνέχισε να αναπτύσσεται. Κατά συνέπεια, η πολιτική ενότητα στην αυτοκρατορία ήταν η πρώτη που κατέρρευσε. Δεν ήταν λίγοι μάλιστα στην Ρώμη που κατηγόρησαν τότε την Ανατολική Αυτοκρατορία για την έλλειψη βοήθειας μπροστά στις επιδρομές των Γότθων. Αυτή ήταν μια ιστορία που επρόκειτο να επαναληφθεί από την αντίθετη μεριά όταν το Βυζάντιο ζητούσε βοήθεια ενάντια στους Τούρκους. Υπήρξαν και άλλοι παράγοντες που οδήγησαν στη μεταξύ Ανατολής και Δύσης διάσταση. Κυρίαρχη γλώσσα στη Δύση ήταν τα Λατινικά, ενώ στην Ανατολή επικρατούσε η ελληνική γλώσσα. Σύντομα μετά την πτώση της Δυτικής Αυτοκρατορίας, ο αριθμός των ατόμων που μιλούσαν και τις δύο γλώσσες άρχισε να ελαττώνεται, και η επικοινωνία μεταξύ των δύο πλευρών έγινε δυσκολότερη. Μετά τη γλωσσική ενότητα, η πολιτιστική ενότητα άρχισε επίσης να θρυμματίζεται. Τα δύο μέρη της εκκλησίας, που διαιρέθηκαν σύμφωνα με τα πολιτικά σύνορα, χρησιμοποιούσαν διαφορετικό λειτουργικό τυπικό και είχαν διαφορετικές προσεγγίσεις πάνω σε θρησκευτικά δόγματα. Αν και το μεγάλο σχίσμα ήταν ακόμα αιώνες μακριά, είχε αρχίσει ήδη να σκιαγραφείται.

"Σουνιτισμός, Σιιτισμός και Σουφισμός"

Σουφισμός
Η προέλευση του σουφισμού, σαν εσωτερικού ρεύματος μέσα στους κόλπους του ισλαμισμού, είναι σκοτεινή και αμφιλεγόμενη, όπως συμβαίνει συνήθως με κάθε εσωτερικό ρεύμα. Αν και οι σούφι υποστηρίζουν ότι ο σουφισμός είναι μια εσωτερική διδασκαλία στα πλαίσια του Ισλάμ, που συμβιβάζεται με την ορθοδοξία του Κορανίου, είναι επίσης παραδεκτό ότι πίσω του βρίσκεται μια πανάρχαια εσωτερική παράδοση, που μερικοί σοφοί σούφι την συνδέουν με τον Πυθαγόρα και ακόμα με τον Ερμή τον Τρισμέγιστο ή Θωτ των αρχαίων Αιγυπτίων. Ετσι, για μερικές σχολές του σουφισμού ή για μερικά τάγματα, η σειρά διαδοχής των δασκάλων τους φτάνει μέχρι τον Μωάμεθ, για άλλες μέχρι τον Ουβάις ελ Καρνί, που πέθανε τον 7ο αιώνα και δεν συνάντησε ποτέ τον Μωάμεθ και για άλλες δεν προέρχεται από κάποια συγκεκριμένη πηγή και υποστηρίζουν ότι οι εσωτερικές τους διδασκαλίες είναι χιλιάδων χρόνων και αντιστοιχούν και συνδέονται με τα ρεύματα του Τρισμέγιστου, του Πυθαγόρα, του Πλάτωνα και άλλων αρχαίων σοφών. Λέει σχετικά ο μεγάλος δάσκαλος σούφι Ιμπν ελ Φαρίντ (1181-1235): «Το κρασί μας υπήρχε πριν από αυτό που εσείς ονομάζετε <σταφύλια> και <αμπέλια>» και μετά «εμείς ήπιαμε προς τιμήν του Φίλου, μεθώντας πριν δημιουργηθεί το αμπέλι». Ο σουφισμός στον δυτικό μεσαίωνα είχε μεγάλη επίδραση. Όπως είναι γνωστό, η αρχαία κλασική φιλοσοφία ξαναήρθε στη μεσαιωνική Δύση μέσω των Αράβων μεταφραστών και σχολιαστών, που είχαν κεντρική έδρα στην Ευρώπη, την Ισπανία, που κατέκτησαν τον 8ο αιώνα. Για παράδειγμα, ο μοναχός Ρογήρος Βάκων (1214-1294) ο μεγάλος μύστης και θεμελιωτής της εμπερικής μεθόδου, είχε σπουδάσει στην Ισπανία των Σαρακηνών και είχε έρθει σε επαφή με μύστες σούφι, τους οποίους και αναφέρει στα φιλοσοφικά του έργα ως «ανατολίτες φιλοσόφους». Ο Βάκωνας πιθανόν μυήθηκε στη σχολή της Κόρντοβα, της οποίας σημαντικός δάσκαλος υπήρξε ο Μπεν Γκάμπιρον ή Αβισεβρών, που άσκησε ζωτική επίδραση στην ίδρυση του φραγκισκανικού τάγματος από τον άγιο Φραγκίσκο της Ασίζης, στο οποίο εισήλθε ο Βάκωνας το 1247. Επίσης, ο μεγάλος εσωτεριστής φιλόσοφος Ραϋμόντ Λουλ παραδέχεται ότι έγραψε το περίφημο ποιήμα του «Το βιβλίο του Εραστή και της Αγαπημένης του» (1283) βασιζόμενος σ' ένα σουφικό πρότυπο. Εκεί όμως που είναι πιο φανερές οι σχέσεις και οι επιδράσεις του σουφισμού στη Δύση, είναι στο τάγμα των Ναϊτών. Μερικοί από τους εννέα αρχικούς ιππότες-ιδρυτές του τάγματος λέγεται ότι ήταν μύστες σούφι, όπως ο αρχηγός τους, ο Ουγκε ντε Πεϋν και ο Γοδεφρείδος ντε Σαιντ-Ομέρ. Οι επαφές των Ναϊτών στους Αγίους Τόπους με ορισμένους σούφι και με τα μυστικά τάγματά τους, είναι πλέον εξακριβωμένες ιστορικά, από τα πρακτικά της δίκης εναντίον του ναϊτικού τάγματος, που προκάλεσε την εξαφάνισή τους. Πολλά ιπποτικά εσωτερικά τάγματα που ιδρύθηκαν μετά, φέρνουν τη σφραγίδα τους και συνεπώς την επίδραση του σουφισμού. Οι μεσαιωνικές γνώσεις περί αστρολογίας, αλχημείας, μαγείας κ.λπ. εισήλθαν στη Δύση μέσω των Αράβων και των Εβραίων καββαλιστών και των διδασκάλων σούφι, οι διδασκαλίες των οποίων επιβίωσαν ανάμεσα στις διάφορες εσωτερικές ομάδες της Ευρώπης, από τον μεσαίωνα ως την σύγχρονη εποχή.

Σιιτισμός
Ο Σιιτισμός είναι ένας από τους δυο κύριους κλάδους του Ισλάμ. Η λέξη προέρχεται από το αραβικό σι’α που σημαίνει "μερίδιο". Η Σι'ατ Αλί (αραβικά: شيعة علي‎ ​, που σημαίνει "μερίδιο του Αλή") είναι μια από τις τρεις παλαιότερες υποδιαιρέσεις του Ισλάμ. Οι οπαδοί της, οι Σιίτες, θεωρούν τον Αλί Ιμπν Αμπί Ταλίμπ, τον γαμπρό του Προφήτη Μωάμεθ, ως διάδοχό του στην ηγεσία της μουσουλμανικής κοινότητας
Η Ονομασία
Μετά τον θάνατο του Μωάμεθ οι μουσουλμάνοι διχάστηκαν εξ αιτίας του ζητήματος της διαδοχής του. Η βασική αντίρρηση προήλθε από όσους πίστευαν ότι χαλίφης μπορεί να γίνει μόνο κάποιος άνθρωπος που κατάγεται από την οικογένεια του προφήτη. Οι υποστηριχτές αυτής της άποψης ονομάστηκαν σιίτες, (σι'ατ Αλή, «κόμμα του Αλή»• ο Αλή ήταν εξάδελφος του Μωάμεθ και είχε παντρευτεί την κόρη εκείνου, τη Φατιμά).
Η Πίστη
Οι Σιίτες έχουν ως αγίους μεγαλομάρτυρες, τον Αλή και τον γιό του Χουσείν ο οποίοι δολοφονήθηκαν από τον Μωαβία, τον ιδρυτή της δυναστείας των Ομεϊαδών Χαλίφων. Μια φορά το χρόνο οι πιστοί του Σιισμού σε ανάμνηση των μαρτυρίων του Χουσείν, αυτομαστιγώνονται και αυτόβασανίζονται σε λατρευτικές εκδηλώσεις που κρατούν 10 μέρες .
Άλλοι κλάδοι του Σιιτισμού
Ως κύριος κλάδος του Ισλάμ, ο Σιιτισμός υποδιαιρείται στα ακόλουθα ρεύματα:
Ιμαμίτες (Δωδεκατίτες), οι οποίοι αποτελούν το μεγαλύτερο ρεύμα των Σιιτών (περ. το 80 τοις εκατό) και ζουν σήμερα κυρίως στο Ιράν, στο Ιράκ, στο Αφγανιστάν και στο Λίβανο.
Ισμαηλίτες (Ισμαϊλί), οι οποίοι αποτελούν τον δεύτερο σε μέγεθος σιιτικό κλάδο, ζουν στη Συρία, στο Αφγανιστάν, στο Πακιστάν και στην Ινδία.
Ζαϊντίτες, οι οποίοι ζουν κυρίως στη βόρεια Υεμένη και αποτελούν το 40-45 του πληθυσμού της.

Σουνιτισμός
Ορθόδοξοι μουσουλμάνοι, οπαδοί του σουνισμού. Ο σουνισμός είναι κλάδος του ισλαμισμού, στον οποίο ανήκει η πλειονότητα των μουσουλμάνων. Δεν είναι ενιαίος και χαρακτηρίζεται από πλήθος διαφόρων θεολογικών σχολών Οι σουνίτες -το 90% των μουσουλμάνων σ' ολόκληρο τον κόσμο- είναι λοιπόν αυτοί που πέρα από τις συγκρούσεις μεταξύ των δυναστειών μετά το θάνατο του προφήτη, θέλουν να παραμείνουν αυθεντικά πιστοί στην παράδοση. Ο αραβικός κόσμος, που αποτελεί μειονότητα του μουσουλμανικού έθνους, παραμένει η μήτρα όλων των ισλαμικών πολιτικών ιδεολογιών. Το σύγχρονο πολιτικό Ισλάμ αρχικά εμφανίστηκε θριαμβευτικά στο Ιράν, χώρα όπου υπάρχει μεγάλος αριθμός σιιτών. Ωστόσο, τα μεγάλα σύγχρονα ισλαμιστικά κινήματα, από το Μαρόκο έως την Ινδονησία, είναι στην ουσία σουνιτικής ιδεολογίας.

«Ισλαμοχριστανικός Πολιτισμός. Μία Πρόταση»

Ο Richard W. Bulliet, καθηγητής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Columbia της Νέας Υόρκης, προχώρησε στη συγγραφή του βιβλίου «Ο ισλαμoχριστιανικός πολιτισμός. Μια πρόταση», μια πρόταση όπου ανατρέπει στερεότυπες ιδέες και κάνει πολλές από τις υπάρχουσες σκέψεις σχετικές με το Ισλάμ να χρειάζονται αναθεώρηση υποστηρίζοντας, ότι, η σημερινή τους αντιπαράθεση οφείλεται στο γεγονός ότι δεν θέλουν να αποδεχτούν την μεταξύ τους συγγένεια.
Σε μία προσπάθεια να κάνουμε μια μικρή κριτική στο βιβλίο του διαπιστώνουμε ότι θέλει να παρουσιάσει τις κοινές ρίζες και την ιστορία που έχουν οι αιώνιοι εχθροί, Δύση και Ισλάμ τα επονομαζόμενα κατά πολλούς “δίδυμα”. Οι δύο αυτοί «εχθροί», σύμφωνα με τον συγγραφέα, αν και έχουν κάποιες ουσιώδες διαφορές έπρεπε να δουν τη μακροχρόνια συγγένεια τους και όχι να απαρνούνται όλα αυτά που τους ενώνουν τόσους αιώνες.
Στο πρώτο κεφάλαιο παραθέτει κάποιες απόψεις για τη Δύση και το Ισλάμ. Αναφέρει ότι κανένας δεν μπορεί να τους μελετήσει και να τους καταλάβει τους δύο αυτούς πολιτισμούς αν αυτό δεν γίνει σε συνάρτηση. Και οι δύο έχουν κάποιες κοινές ρίζες και σχέσεις που αλληλοσυνδέονται τόσους αιώνες.
Πιο αναλυτικά, ο λατινικός Χριστιανισμός και ο μουσουλμανισμός για περίπου επτά αιώνες, είχαν παράλληλη ιστορική ανάπτυξη. Ο χριστιανισμός για παράδειγμα επιστράτευσε ιεραποστόλους για την διάδοσή του ενώ το Ισλάμ εξαπλώθηκε σε περιοχές που ήταν έτοιμες να το δεχτούν, αναφέροντας ότι είχαν να αντιμετωπίσουν σε παράλληλα χρονικά διαστήματα κοινές προκλήσεις. Αυτές τις προκλήσεις τις αντιμετώπιζαν με διαφορετικό τρόπο ο καθένας όπου παρά την αντιζηλία τους αυτοί έδειχναν μέσα από την διαμάχη τους πόσο ίδιοι είναι.
Συνεχίζοντας, κάνει μια διεξοδική ανάλυση για το πως επηρεάστηκαν οι πλευρές της ζωής στην Ευρώπη από τους μουσουλμάνους με αποτελέσματα μακροχρόνια και διαφορετικά που οδήγησαν στην διάσπαση των χριστιανικών εκκλησιών και την οριστική ρήξη μεταξύ κράτους και εκκλησίας, κάτι που δεν συνέβη στο Ισλάμ.
Οι δύο αυτοί κόσμοι χωρίζουν οριστικά όπου οι μεν κινούνταν ιμπεριαλιστικά και οι δε αποτελούν τον προμαχώνα αντίστασης στη τυραννία.
Στο δεύτερο κεφάλαιο αναφέρεται στην επιστροφή, στην ανάκαμψη της πολιτικής δύναμης του Ισλάμ. Μετά από τόσους αιώνες το Ισλάμ κερδίζει ξανά πολιτική δύναμη και υπεροχή. Η πολιτική δύναμη που αποκτά το Ισλάμ δεν είναι μια σύγχρονη εξέλιξη του μουσουλμανικού κόσμου αλλά είναι υποχρέωση που είχαν οι Μουσουλμάνοι στους προγόνους του λόγω τόσων ιστορικών αιτιών.
Ο ισλαμοχριστιανικός πολιτισμός έχει ένα κοινό χαρακτηριστικό, τον αγώνα των μοναρχών να επεκτείνουν την προσωπική τους δικαιοδοσία σε βάρος της θρησκευτικής.
Η καινοτομία της τυπογραφίας αλλάζει δραστικά τον τρόπο της διαδικασίας της διδασκαλίας και η εξέλιξη της τεχνολογίας σε όλα τα επίπεδα κάνει τον κόσμο να ενημερώνεται από άλλη σκοπιά.
Στο τέλος του κεφαλαίου, γίνεται, υπέρμαχος της άποψης ότι το Ισλάμ και η δυτική Χριστιανοσύνη είναι παρόμοιες οντότητες ενός πολιτισμού και η άνοδος των ισλαμικών ιδεολογιών θα έπρεπε να είχε προβλεφθεί, επισημαίνοντας ότι το Ισλάμ δεν μπορεί να παραμεριστεί από τον δημόσιο και πολιτικό βίο των μουσουλμάνων.
Στο τρίτο κεφάλαιο, είναι καθαρά επηρεασμένος από τις Μουσουλμανικές του σπουδές και από την εμπειρία του γραμματέα στην Εταιρεία Μεσανατολικών Σπουδών και προχωρεί σε μια διεξοδική ανάλυση της νοοτροπίας των Αμερικανών για τον μουσουλμανικό κόσμο πριν και μετά από τον Β΄ΠΠ. Πριν τον πόλεμο λοιπόν, οι Αμερικανοί ιεραπόστολοι αναζητούσαν Μουσουλμάνους να δεχθούν τον ανθρωπισμό τους, να στρατευθούν στα αμερικανικά ιδεώδη και να εκφράσουν την ευγνωμοσύνη τους. Μετά τον πόλεμο όμως, προσπάθησαν με τις ενέργειές τους να φανατίσουν τους Μουσουλμάνους.
Στο κεφάλαιο αυτό μας κάνει αναφορά σε τρία βιβλία όπου δείχνουν με χαρακτηριστικό τρόπο την εμπλοκή των Μεσανατολικών σπουδών με τις ιδέες της ανάπτυξης και του εκσυγχρονισμού. Τα συγκεκριμένα και όχι μόνο είναι ένα επίτευγμα της διανόησης καταλήγοντας ότι όλα αυτά δεν είναι αρκετά για να υπάρξει διαφοροποίηση της σκέψης των Αμερικάνων για τον Μουσουλμανικό κόσμο λέγοντας ότι μέχρι να επανεξετασθεί το τι σημαίνει Ισλάμ η λέξη και μόνο θα ακούγεται άσχημα.
Το τέταρτο κεφάλαιο όπου το ονομάζει «Το Μεταίχμιο του μέλλοντος», αναφέρεται κυρίως στο μεσαιωνικό Ισλάμ, εκεί που αρχίζει η ισλαμική ιστορία και η οποία εφαρμόζεται μέχρι και σήμερα. Υποστηρίζει ότι το Ισλάμ ζει μέσα σε ένα κόσμο αυθεντία και αναφέρει για την μουσουλμανική παράδοση για την οποία υποστηρίζει ότι, σε κάθε καινούργιο αιώνα εμφανίζεται ένας σκοπός που δεν είναι άλλος από την ανανέωση του μουσουλμανικού θρησκευτικού βίου. Κάνοντας λόγο για το μεταίχμιο, αναφέρει ότι, πρέπει να αναμένει κανείς ότι θα υπάρχουν πολλά κινήματα τα οποία θα μάχονται για τα θρησκευτικά δικαιώματα διαφόρων θρησκευτικών ομάδων και καταλήγει, η επίλυση της σημερινής αυθεντίας στο Ισλάμ θα εξαρτηθεί περισσότερο από τις οργανώσεις και λιγότερο από τις ιδέες.
Συμπερασματικά διαπιστώνουμε ότι ο συγγραφέας προσπαθεί να είναι αντικειμενικός προς τη γραφή του αλλά πολλές φορές μιλάει και ο ίδιος σαν γνήσιος Μουσουλμάνος θέλοντας να μας δώσει όλο το κλίμα του Μουσουλμανικού πολιτισμού από την αρχή της ίδρυσης του κράτους μέχρι και σήμερα.
Αναφέρει τα επιτεύγματα των Μουσουλμάνων ανυψώνοντάς τους στο πολιτικό προσκήνιο όλου του κόσμου, για τη δύναμη και την υπεροχή τους αλλά και τη στάση τους απέναντι σε όλα τα πολιτικά θέματα που απασχολούσαν τον τότε κόσμο. Ο αναγνώστης, μπορεί να βγάλει μόνος του τα συμπεράσματα γι’ αυτό το πολιτισμό που κυριαρχεί επί αιώνες στο πολιτικό προσκήνιο, για τα ανδραγαθήματα των Μουσουλμάνων.
Οι δύο αυτοί πολιτισμοί πρέπει να αλλάξουν στάση και να μη βλέπει ο ένας τον άλλο ως εχθρό αλλά ως συνοδοιπόροι των πολιτικών αλλαγών που υφίσταται ο κόσμος.
Προσπαθεί να φαίνεται αισιόδοξος και ενθαρρυντικός. Τα επιχειρήματα του είναι πειστικά και βασίζονται σε αληθινά γεγονότα για να γίνει κατανοητή η εξέλιξη του Ισλαμικού πολιτισμού. Χρησιμοποιεί λόγια Μουσουλμάνων για να δείξει την ισχύ και τη δύναμη που είχαν οι Ισλαμιστές, δίνοντας τα αίτια που οδήγησαν στο φανατισμό των Ισλαμιστών και το πως έφτασαν στα γεγονότα τις 11 Σεπτεμβρίου.
Για τον Bulliet, το ιστορικό Ισλάμ είναι πλουραλιστικό και προοδευτικό και μέσα σ' αυτό οι «τρελοί του Αλλάχ» αποτελούν περιθώριο. Δεν αρνείται ασφαλώς ότι το Ισλάμ βρίσκεται σε κρίση «θρησκευτικής αυθεντίας», συνδεδεμένη με τον υποβιβασμό και την καταστολή των ουλεμάδων, των γιατρών της πίστης, από τους βασιλείς, τους εμίρηδες και τους απανταχού προέδρους του αραβομουσουλμανικού κόσμου, που είτε έχουν τοποθετηθεί είτε υποστηρίζονται από την Ευρώπη και την Αμερική. Σήμερα, χάρη στην εξέλιξη των σύγχρονων τεχνολογιών, οποιοσδήποτε μουσουλμάνος του πλανήτη που διαθέτει τα οικονομικά μέσα, ανεξάρτητα από το μορφωτικό του επίπεδο, μπορεί να αναγορευθεί «πνευματικός δάσκαλος», βρίσκοντας οπαδούς που θα τον ακολουθήσουν.
Συντετριμμένοι από τη στρατιωτική αδυναμία και την πολιτική καταπίεση στο εσωτερικό των εθνικών κρατών τους, γράφει ότι, «πολλοί μουσουλμάνοι σήμερα προσυπογράφουν τη γεωστρατηγική ανάλυση του Οσάμα Μπιν Λάντεν»[1]. Όμως το πρόγραμμα δράσης του βαθύπλουτου Σαουδάραβα, που θα μπορούσε να ενθουσιάσει τα πλήθη με την τόλμη του, «γοητεύει όλο και λιγότερους, γιατί δεν έχει να προσφέρει παρά το θάνατο». Ξεπερασμένος από τις εξελίξεις, ο Μπιν Λάντεν, χάνει όλο και περισσότερο τα ερείσματά του, και θα τα χάσει εντελώς υπό τον όρο να σταματήσει η πυροδότηση του βίαιου εξτρεμισμού μέσω της απαξίωσης των ήπιων εναλλακτικών λύσεων. «Η καλύτερη τακτική ανάσχεσης του παγκόσμιου Τζιχάντ, είναι η ενσωμάτωση των ισλαμικών κινημάτων στα φιλελεύθερα πολιτικά συστήματα, και ταυτόχρονα η ανάδειξη των προοδευτικών στοιχείων τους και η υποστήριξή τους»[2].
[1] Βλ. Bulliet, (2004), σ.219
[2] Βλ. Bulliet, (2004), σ. 220

Η θέση της εκκλησίας στη σύγχρονη Ελλάδα και η αντίληψη για την Ορθοδοξία ως συστατικό της εθνικής ταυτότητας

...Οποίος μιλάει για Ορθοδοξία ερήμην του Ελληνισμού, νομίζω ότι ματαιοπονεί,·όποιος όμως μιλάει για Ελληνισμό ερήμην της Ορθοδοξίας κάνει κάτι χειρότερο ασχημονεί".[1]
Για τους ορθόδοξους χριστιανούς δεν υπάρχει «ιδεολογική διαφορά και διαφωνία». Απλούστατα γιατί δεν θεωρούν το χριστιανισμό ιδεολογία αλλά βίωση του μυστηρίου της ζωής και της σωτηρίας του ανθρώπου.[2]
Για ορισμένους στοχαστές ο διοικητικός διαχωρισμός κράτους και Εκκλησίας μπορεί να οδηγήσει σε αποσύνδεση της ελληνικότητας από την Ορθοδοξία. Μπορεί δηλαδή να πάψει η χριστιανό-ορθόδοξη κληρονομιά να είναι αναπόσπαστο κομμάτι της εθνικής ταυτότητας του Νεοέλληνα. Γιατί, αν αυτή η ταυτότητα είναι το αποτέλεσμα συνδυασμού της αρχαίας ελληνικής και της ανατολικό-χριστιανικής κληρονομιάς μας, αυτός ο μοναδικός συνδυασμός παίρνει σάρκα και οστά σε ένα θεσμικό σύστημα όπου κράτος και Εκκλησία είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένα.
Νομίζω ότι το παραπάνω επιχείρημα είναι λανθασμένο. Η παραπέρα διαφοροποίηση του κρατικού και του θρησκευτικού χώρου, υπό τη μορφή της μεγαλύτερης αυτονομίας της Εκκλησίας από το κομματικοκρατικό σύστημα, δεν σημαίνει στεγανοποίηση. Σημαίνει απλώς ότι οι δεσμοί θα είναι διαφορετικοί. Οι δεσμοί θα είναι τέτοιοι που θα οδηγούν από τη σημερινή κυριαρχία της κομματικοκρατικής λογικής πάνω στη θρησκευτική/πνευματική λογική σε μια κατάσταση όπου οι σχετικά αυτόνομες λογικές του κρατικού και του εκκλησιαστικού χώρου θα συνυπάρχουν σε κατάσταση αλληλοσεβασμού, σε κατάσταση ισορροπίας.
Η διασύνδεση ελληνικότητας και Ορθοδοξίας είναι αναμφισβήτητη αλλά πρέπει να τη δει κανείς στο επίπεδο του έθνους και του πολιτισμού και όχι σε αυτό του κράτους. Πράγματι δεν υπάρχει αμφιβολία ότι και η αρχαία ελληνική παράδοση (όπως επηρέασε τον πρωτοχριστιανισμό και όπως στη συνέχεια διαμορφώθηκε από τον δυτικό Διαφωτισμό) και η παράδοση της Ανατολικής Εκκλησίας αποτελούν σήμερα συστατικά στοιχεία της πολιτισμικής κληρονομιάς μας, δηλαδή της εθνικής μας ταυτότητας. Ως έθνος και ως πολιτισμός είμαστε βαθιά διαποτισμένοι και από τις δύο αυτές παραδόσεις. Αυτό όμως με κανέναν τρόπο δεν προϋποθέτει και δεν νομιμοποιεί τη διαιώνιση των σημερινών διοικητικών σχέσεων μεταξύ Εκκλησίας και κράτους.
Εστιάζοντας τώρα στη διασύνδεση ελληνικότητας και Ορθοδοξίας σε επίπεδο κράτους και όχι σε έθνους/πολιτισμού, τότε οδηγούμαστε αυτόματα στο, κατά την προσωπική μου άποψη, λανθασμένο συμπέρασμα ότι όποιος δεν ασπάζεται τα δόγματα ή τις συγκεκριμένες θεσμικές μορφές της Εκκλησίας (γιατί είναι άθεος, «αιρετικός», «αλλόθρησκος» κτλ.) παύει να είναι «πραγματικός» Έλληνας ή στην καλύτερη περίπτωση είναι Έλληνας δεύτερης κατηγορίας.
Η συνάντηση και ένωση του Ελληνισμού και του Χριστιανισμού, ως πατερικής Ορθοδοξίας, αρχίζει ήδη στην Καινή Διαθήκη, μετά την Πεντηκοστή και την εμφάνιση στην ιστορία της Εκκλησίας ως "σώματος Χριστού". Με μία κίνηση προχωρήσαμε οι Έλληνες από την "Εκκλησία του Δήμου" στην "Εκκλησία του Χριστού". Ο Χριστός μας πριν από το Πάθος και την Ανάστασή Του συνδύασε την "ώρα" της "δόξας" Του, δηλαδή του σταυρικού Του θανάτου, με την επιθυμία των Ελλήνων να Τον γνωρίσουν. Διότι ο Ελληνισμός θα δεχθεί το Ευαγγέλιό Του, που ο φαρισαϊκός Ιουδαϊσμός απέρριψε, και θα καταξιωθεί σε απόστολο και κήρυκα της Πίστεώς Του. Οι "ελληνιστές", όπως οι Επτά Διάκονοι και κυρίως ο Απόστολος Παύλος, θα ισχυροποιήσουν τον σύνδεσμο του Ελληνισμού με την Χριστιανική Πίστη, ενώ μετά το 70 μΧ (καταστροφή των Ιεροσολύμων από τον αυτοκράτορα Τίτο) οι Έλληνες θα αποβούν πρωτότοκοι εν πολλοίς αδελφοίς στη ζωή της Εκκλησίας. Η ελληνική γλώσσα εκκλησιάζεται και αυτή και γίνεται "εκκλησιαστική ελληνική", όπως η γλώσσα της Π. Διαθήκης ήδη από τον 2ο πΧ αι., της Καινής Διαθήκης, των αγίων Πατέρων και των Ιερών Συνόδων. Ο χαρακτήρας της Εκκλησίας σ' όλο το φάσμα των δομών και λειτουργιών της έγινε αμετάκλητα ελληνικός.
Μέσα στην Εκκλησία - Ορθοδοξία σώθηκαν όλα τα υγιή και γόνιμα στοιχεία της ελληνικότητας, η οποία -με τους αυθεντικούς εκπροσώπους της- διαμόρφωσε την υψηλότερη λυτρωτική αναζήτηση στον αρχαίο κόσμο και γι' αυτό όχι μόνο δέχθηκε τον Χριστό ως Θεό και Σωτήρα, αλλά και αναδείχθηκε σε ιστορική σάρκα της Ορθοδοξίας και ανθρώπινη φύση της θεανθρώπινης ένωσης της Ορθοδοξίας. Είναι η μεγαλύτερη τιμή για μας τους Έλληνες, διότι οδηγήσαμε και τους άλλους λαούς στην εν Χριστώ σωτηρία. Η εθνική μας υπόσταση σώθηκε με τους Ορθοδόξους μέσα στο Βυζάντιο - Ρωμανία, την αυτοκρατορία της Νέας Ρώμης, και κυρίως στα χρόνια της μακρόχρονης δουλείας μας, που αρχίζει τον 7ο αιώνα με την αραβοκρατία, για τους Έλληνες της Μέσης Ανατολής, και συνεχίσθηκε με την οθωμανοκρατία και λατινοκρατία ως τη νεώτερη αγγλοκρατία για τα Επτάνησα (1809/15-1864) και την Κύπρο (1878). Όσοι αποκόπτονταν από την Ορθόδοξη Πίστη και Κοινωνία, έχαναν και την ελληνικότητά τους. Αυτό σημαίνουν τα ρήματα "φραγκεύω" και "τουρκεύω". Έλληνες έμειναν όσοι παρέμειναν Ορθόδοξοι. Είναι αυτοί που αρνήθηκαν, μέχρι μαρτυρίου ακόμη, να φραγκεύσουν ή να τουρκεύσουν. Οι Έλληνες της Κεντρικής Μικρασίας έχασαν την γλώσσα τους, αλλά σώζοντας την πίστη τους έμειναν και Έλληνες. Αντίθετα, οι Βαλαάδες (Νομός Γρεβενών) της Δ. Μακεδονίας κράτησαν μεν την γλώσσα τους, αλλά αυτό δεν τους εμπόδισε να τουρκεύσουν, διότι έχασαν την ορθόδοξη Πίστη τους[3]. Καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι ο Ελληνισμός σώζεται μέσα στην Ορθοδοξία!
Ο υπόδουλος Ελληνισμός έφθασε στο '21 με ακμαίο το ελληνορθόδοξο φρόνημά του. Την ελληνική πατρίδα ελευθέρωσαν οι αγωνιστές που είχαν ζωντανή σχέση με την Πίστη τους. Οι Διαφωτιστές δεν πολέμησαν, οι Παπικοί είχαν εντολές από τη Ρώμη και τη Γαλλία, τους Προστάτες τους, να μη συμπράξουν στον Αγώνα, και όσοι γίνονταν Προτεστάντες, υπάκουαν στις Μεγάλες Ευρωπαϊκές Δυνάμεις. Η απάντηση του Μακρυγιάννη στον Γάλλο Μαλέρμπ δείχνει τη σύνδεση των Αγωνιστών του '21 και της Ορθοδοξίας : "...Πράγμα τζιβαϊρικόν και πολύτιμον, όπου το βαστήξαμε εις την τυραγνία του Τούρκου, δεν το δίνομεν τώρα, ούτε το καταφρονούμεν οι Ελληνες... Και όχι του λόγου σου να μου το ειπής, δεν σ' ακούγω, αλλά κι ο Θεός ο δικός σου να μου το ειπή (να αλλάξω την πίστη μου) δεν σαλεύει το μάτι μου..". Και ο κορυφαίος ιστορικός του Νέου Ελληνισμού, Κ. Βακαλόπουλος, μαρτυρεί ότι στην διάρκεια της δουλείας η Ορθοδοξία "ήταν κάτι παραπάνω από θρησκευτικό δόγμα. Ήταν το πνευματικό πλαίσιο, μέσα στο οποίο εκφραζόταν η εθνική τους συνείδηση, ολόκληρος ο κόσμος τους, που έκλεινε μέσα του το ένδοξον παρελθόν και τις ελπίδες απολυτρώσεως"[4].
Πώς είναι δυνατόν, λοιπόν, να εγκαταλείψει ο Έλληνας την Πίστη του και να δεχθεί την οποιαδήποτε μείωσή της; Πώς είναι δυνατόν να αρνηθεί την ελληνορθόδοξη ταυτότητά του; Ο Έλληνας νιώθει υπερήφανος για την Πίστη του, ακόμη και ο φαινομενικά αδιάφορος, διότι μέσα σ' αυτήν δοξάζεται και μεγαλουργεί στους αιώνες. Σέβεται όμως και κάθε άλλη πίστη, αλλά απαιτεί να σέβονται και οι άλλοι τη δική του Πίστη.
Τις μέρες μας γίνεται λόγος και για την Ευρώπη, ότι αυτή απαιτεί τις σχεδιαζόμενες αντορθόδοξες ενέργειες, εδώ θα υπενθυμίσουμε ότι το 1981, που η Ελλάδα υπέγραψε την ένταξή της στην Ενωμένη Ευρώπη (ΕΕ), η παγκόσμια έγκυρη γαλλική εφημερίδα "Le Monde" έγραφε ότι "η χώρα της Φιλοκαλίας εισέρχεται στην Ευρώπη".
Η Ορθοδοξία όμως δεν είναι για τον Ελληνισμό υπόθεση μόνο του παρελθόντος. Από μεγάλους του πνεύματος αναγνωρίζεται και σήμερα ως η ψυχή, η δύναμη και το καύχημά του. Ο μεγάλος άγγλος ιστορικός Στήβεν Ράνσιμαν όπου μνημειώδης είναι ο θαυμασμός που εξέφραζε για την Ορθοδοξία καλεί τους Έλληνες να κρατήσουν την ορθόδοξη ταυτότητά τους, για να έχουν μέλλον και πολιτισμική προσφορά στον 21ο αι. Ο γνωστός Γάλλος συγγραφέας Ζάκ Λακαριέρ με την είδηση του χαμού του ο πρωθυπουργός της Ελλάδος και τότε υπουργός Πολιτισμού Κώστας Καραμανλής εξέφρασε τα συλλυπητήρια του για το θάνατο του λέγοντας ότι "η Ελλάδα αποχαιρετά έναν ακάματο πρεσβευτή του πολιτισμού μας σε ολόκληρο τον κόσμο"[5], δήλωνε "για έναν Έλληνα η Ορθοδοξία είναι το σπίτι του"[6]. Και δεν είναι οι μόνοι, που μιλούν με αυτό τον τρόπο για την "ασύγχυτη και αδιαίρετη" ένωση του Έθνους μας με την Ορθοδοξία. Και δεν είναι μόνο οι ξένοι που καταλήγουν σε παρόμοια συμπεράσματα.
Ο προσδιορισμός του περιεχομένου της εθνικής ταυτότητας με τα τυπικά τουλάχιστον χαρακτηριστικά (διαχείριση και αναπαραγωγή εθνικών συμβόλων, προσδιορισμός του περιεχομένου της εθνικής πολιτικής, σε εξωτερικό και εσωτερικό επίπεδο) οφείλει να είναι δημόσια υποχρέωση του κράτους, ενώ η διαχείριση της θρησκευτικής ταυτότητας, προσωπικό δικαίωμα των πολιτών του, που έχει μεν σχέση και αναφορά με το δημόσιο χώρο, αλλά δεν μπορεί να προβάλλεται και να επιβάλλεται με τους όρους του κράτους ή του έθνους. Σε διαφορετική περίπτωση, εάν η παρουσία της θρησκείας είναι εθνική-κρατική υπόθεση, τότε η ίδια όχι μόνο βρίσκεται σε κραυγαλέα αντίθεση με την ταυτότητα και την αυτοσυνειδησία της, αλλά επιπλέον οδηγείται αναπόδραστα στην υιοθέτηση των συγκεκριμένων πολιτικών επιλογών, που το επίσημο εθνικό κράτος διαχειρίζεται. Με την έννοια αυτή, η θρησκεία γίνεται παράπλευρη κρατική δομή εξουσίας, που συνδιαχειρίζεται με το εθνικό κράτος το μερίδιο της εθνικότητας που της αναλογεί. Οι συνέπειες του γεγονότος αυτού στη νεοελληνική περίπτωση αποδείχθηκαν τραγικές, εφόσον σε πολλές περιπτώσεις ο εσωτερικός πολιτικός διχασμός οδηγούσε αναπόδραστα σε θρησκευτικό διχασμό και την ίδια την Εκκλησία, η οποία, ως «εθνική», όφειλε να αναπαράγει το περιεχόμενο της εθνικής πολιτικής, όπως αυτό προσδιοριζόταν από την οποιαδήποτε εθνική κυβέρνηση.
ΤΟ ΙΣΛΑΜ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ
Στην περίπτωση της Τουρκίας, το Ισλάµ δεν αποτελεί µόνο θρησκεία αλλά ουσιαστικά τρόπο ζωής για τα εκατομμύρια των πιστών της. “Το Ισλάµ συχνά θεωρείται ως ολοκληρωτική θρησκεία : αυτό σημαίνει (ότι θεωρείται), όχι µόνο ως θρησκεία σε όρους θεολογικών πεποιθήσεων και λατρείας αλλά επίσης ως τρόπος ζωής που καθοδηγεί την πολιτική, οικονομική και κοινωνική συμπεριφορά.”[7]
Τι είναι όμως το Ισλάμ και ποια η διδασκαλία του; Πρόκειται για “θρησκευτικοπολιτικό κίνημα που εμφανίστηκε στην Αραβία στην αρχή του 7ουαι. µε αρχηγό το Μωάμεθ”[8]. Η λέξη Ισλάμ είναι αραβική και σημαίνει “ευσεβής υποταγή εις την θέληση του Θεού”[9]. Η διδασκαλία του Ισλάμ περιέχεται στο ιερό βιβλίο των μωαμεθανών, το Κοράνι που μαζί µε τη σούνα αποτελεί τη βάση του ισλαμικού νόμου. “Το Ισλάμ επιβάλλει τη γενναιοδωρία και τη φιλαλήθεια και καταδικάζει άνευ όρων τον εγωισμό. Η θρησκευτική ζωή του πιστού στηρίζεται στους πέντε πυλώνες, όπως λέγονται, της πίστης.” Τα βασικά δηλαδή καθήκοντα των πιστών είναι η ομολογία της πίστης στον Αλλάχ και τον Μωάμεθ, η προσευχή (πέντε φορές ημερησίως), ο φόρος ελεημοσύνης, η νηστεία (µόνο την ημέρα στη διάρκεια του Ραµαζανιού) και το προσκύνημα στη Μέκκα από κάθε πιστό (τουλάχιστον µία φορά). Στην πορεία όμως προστέθηκε και ένας ακόμη πυλώνας, η Τζιχάντ, που είναι ένας από τους πιο παρεξηγημένους όρους του Ισλάμ. “Στο δυτικό κόσμο έχει επικρατήσει να αποδίδετε ως «ιερός πόλεμος», πιστεύοντας ότι έτσι επιβεβαιώνεται η (υποτιθέμενη) μισαλλοδοξία των μουσουλμάνων. Το εξωθρησκευτικό ωστόσο νόημα της λέξης είναι «πάλη» και «προσπάθεια».”[10]
Οι οπαδοί του ισλαμισμού εκτείνονται σε όλον τον κόσμο και αριθμούν τα περισσότερα µέλη στην Ασία και την Αφρική, ενώ μουσουλμάνοι πιστοί υπάρχουν στην Αμερική, την Ευρώπη και την Ωκεανία, σε μικρότερα όμως μεγέθη. Βέβαια, πρέπει να σημειώσουμε ότι οι μουσουλμάνοι διχάστηκαν σύντομα μετά το θάνατο του Μωάμεθ σε σιίτες και σουνίτες, με τελική επικράτηση των δεύτερων.
Επιστρέφοντας στην τουρκική κοινωνία, “τα 4/5 περίπου του πληθυσμού είναι Σουνίτες, δηλαδή ορθόδοξοι μουσουλμάνοι”[11]. Συνολικά, το 99,8% των Τούρκων έχουν μουσουλμανική θρησκεία, ενώ ο χριστιανισμός, ο εβραϊσμός και οι άλλες θρησκείες καταλαμβάνουν μόλις το 0,2% του πληθυσμού. Ενώ οι περισσότεροι κάτοικοι της χώρας είναι πιστοί μουσουλμάνοι, υπάρχει τεράστια ποικιλομορφία στην άποψή τους όσον αφορά τη θέση του Ισλάμ στο σύγχρονο κόσμο με αποτέλεσμα τα τελευταία χρόνια να εκφραστή για πρώτη φορά γνήσια η λαϊκή ετυμηγορία εκλέγοντας µια κυβέρνηση από ένα ισλαμικό κόμμα. Εντούτοις, υπάρχουν αρκετοί πολίτες που δεν ασχολούνται µε την θρησκεία, δεν συμμετέχουν ενεργά στα θρησκευτικά δρώμενα και δεν επιζητούν περαιτέρω άνοδο της επιρροής του Ισλάμ στη τουρκική κοινωνία. Αυτό σημαίνει ότι, “το πολιτικά προσανατολισμένο Ισλάμ, ενώ είναι ιδιαίτερα σημαντικό, θα πρέπει να θεωρηθεί µία μόνο από τις τάσεις που εκδηλώνονται στην Τουρκία.”[12] “Στις μέρες µας, θεωρείται ότι η θρησκεία έχει έναν μετριοπαθή, ορισμένοι υποστηρίζουν έναν αυξανόμενο ρόλο στην τουρκική πολιτική ζωή.”[13]
Προτού όμως μιλήσουμε για τη θέση του Ισλαμισμού στη τουρκική κοινωνία, πρέπει να αναφερθούμε στην ιστορία του τουρκικού κράτους.
Το τουρκικό κράτος ήταν μουσουλμανικό, δεν υπήρξε όμως ποτέ ισλαμικό µε τον τρόπο που είναι, για παράδειγμα, σήμερα η Σαουδική Αραβία. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν εφαρμόστηκε ποτέ η προβλεπόμενη από το κοράνιο τιμωρία της κλοπής (κόψιμο του χεριού).
Όμως, από την πρώιμη ιστορία του τουρκικού κράτους υπήρξε ανάγκη για εκσυγχρονισμό και απομάκρυνση από τον ισλαμικό συντηρητισμό, κάτι που πραγματοποιήθηκε από τον Κεµάλ Ατατούρκ.
Ο Κεµάλ αντιμετώπισε το Ισλάμ ως ασθένεια και χρησιμοποίησε ακόμα και τη θανατική ποινή για να περιορίσει την επιρροή του στην τουρκική κοινωνία. Χάρη στον Ατατούρκ, η Τουρκία μετατράπηκε σε κάτι μοναδικό : µια δημοκρατική μουσουλμανική χώρα.
Ο Κεµάλ διαχώρισε την Εκκλησία από το Κράτος. Επιπλέον, όντας ιδιαίτερα καχύποπτος απέναντι στους κληρικούς, έθεσε την Εκκλησία υπό τον απόλυτο έλεγχο του κράτους.
“Μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, αφότου η Τουρκία εισήλθε στην εποχή των εκλογών και των πολιτικών κομμάτων η στάση του τουρκικού κράτους απέναντι στον ισλαμισμό άρχισε να χαλαρώνει για λόγους ψηφοθηρικούς”[14].
Η δεκαετία του 1980 χαρακτηρίζεται από την λεγόμενη «ισλαμική αφύπνιση» που οδηγεί στην εξουσία τον Ερµπακάν, τον πρώτο ισλαμιστή πρωθυπουργό. Είναι λοιπόν γεγονός ότι το ενδιαφέρον για τη θρησκεία έχει αναζωπυρωθεί στη σύγχρονη Τουρκία. Από τα τέλη του '80 και τις αρχές του '90, που ήταν πρωθυπουργός ο Turgut Ozal, χτίστηκαν πολλά νέα τζαµιά και εμφανίστηκε ξανά ο φερετζές.
Η ανάληψη της πρωθυπουργίας στην Τουρκία μέχρι και σήμερα από αμιγώς ισλαμικά κόμματα, ερμηνεύεται από το γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία του τουρκικού πληθυσμού είναι μουσουλμάνοι. Συνεπώς, τα τουρκικά κόμματα συνδέονται µε τον έναν ή τον άλλο τρόπο µε κάποια όψη του Ισλάμ. “Η παρουσία του Ισλάμ στην τουρκική πολιτική ζωή θα έπρεπε σήμερα να αντιμετωπίζεται περισσότερο ως έκφραση αντίδρασης στα πεπραγμένα της Κεµαλικής Τουρκίας και ως μέσο αναζήτησης εθνικής και ατομικής ταυτότητας και πολύ λιγότερο ως προσπάθεια επιβολής κάποιας ριζοσπαστικής μορφής θρησκευτικού καθεστώτος στην τουρκική κοινωνία, που να δικαιολογεί μάλιστα την μαζική επί πολλές δεκαετίες παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των Τούρκων πολιτών.”[15]
Ο σημερινός πρωθυπουργός, Recep Tayyip Erdogan και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Abdullah Gul, αν και έχουν βαθιά ισλαμικές ρίζες, η έντονη θρησκοληψία τους έχει μετριαστεί τα τελευταία χρόνια. Ο κ. Erdogan είναι πραγματιστής. Φαίνεται να έχει αλλάξει πολύ από τις μέρες που υποστήριζε ένθερμα τον ισλαμισμό. Το 2004, µε προτροπή των ενόπλων δυνάμεων (ΕΔ) και της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), απέσυρε την πρόταση που είχε καταθέσει το κόμμα του για την ποινικοποίηση της μοιχείας.
“Η πλειοψηφία των κεµαλιστών στην Κωνσταντινούπολη και στην Άγκυρα, όμως, θεωρεί ότι ο κ. Erdogan δεν έχει αποκαλύψει ακόμα τις πραγματικές του προθέσεις που δεν είναι άλλη από την καθιέρωση του ισλαμισμού. Πιστεύουν ότι χρησιμοποιεί την προοπτική της ένταξης στην ΕΕ για να μειώσει της δύναμης των ΕΔ, ώστε να μπορέσει να μετατρέψει τη χώρα σε ισλαμικό κράτος, όπως το Ιράν.”[16]
Γενικότερα, “η χώρα είναι πολωμένη μεταξύ, αφ' ενός, ευσεβών (και μερικές φορές πολιτικά ενεργών) μουσουλμάνων και, αφετέρου, της κοσμικής αστικής ελίτ, η οποία περιλαμβάνει τους ισχυρούς στρατιωτικούς. Ένα σημάδι αυτής της πόλωσης είναι η περιοδική διαμάχη σχετικά µε το πώς οι γυναίκες πρέπει να ντυθούν”[17]. Η απαγόρευση της χρήσης του φερετζέ στο σχολείο και τα πανεπιστήμια αποτέλεσε ένα ζήτημα που κλόνισε τα θεμέλια μιας χώρας που θέλει να αποκαλείται δημοκρατική. Οι μουσουλμάνες γυναίκες υποστηρίζουν ότι να φοράς ένα φερετζέ είναι ένα ανθρώπινο δικαίωμα και ένα θρησκευτικό καθήκον. Οι κοσμικοί θεωρούν το φερετζέ ως προκλητικό πολιτικό σύμβολο, και έχουν κατορθώσει να το απαγορεύσουν από τα πανεπιστήμια, τα κρατικά σχολεία και τα κυβερνητικά υπουργεία.
Ολοκληρώνοντας, οι αισιόδοξοι θεωρούν την Τουρκία ως πρότυπο για άλλες μουσουλμανικές κοινωνίες - ένα υπέρ- δυτικό κράτος, που ασκεί πολυκομματική δημοκρατία, η οποία έχει γυρίσει την πλάτη της στον μουσουλμανικό ριζοσπαστισμό υποστηρίζοντας ότι, η χώρα αυτή ως πρότυπο μουσουλμανικής μετριοπαθούς δημοκρατίας, αποτελεί ένα καλό παράδειγμα για το πώς θα έπρεπε να είναι κάθε ισλαµικό κράτος, με αποτέλεσμα οι Τούρκοι να είναι πολύ πιο κοντά στην επίτευξη μιας αληθινά πολύπλευρης δημοκρατίας από μερικούς από τους γείτονές τους. Το πρότυπο της κοσμικής δημοκρατίας της Τουρκίας έχει δημιουργήσει µια σταθερότερη, και πιο ανοικτή κοινωνία από αυτή που υπάρχει σε πολλά ισλαμικά έθνη.
[1]Βλ. Δήλωση γλωσσολόγου κ. Γ. Μπαμπινιώτη Εφημερίδα Βήμα της Κυριακής 19-04-1998
[2]Βλ. Δήλωση κ. Γ. Παπαθανασόπουλου Εφημερίδα Ελεύθερος Τύπος 14-10-2005
[3]Βλ.http://www.mirsini.net.gr/%CE%92%CE%B1%CE%BB%CE%B1%CE%AC%CE%B4%CE%B5%CF%82.htm
[4]Βλ. Βακαλόπουλος, Ιστορία του νέου Ελληνισμού
[5]Βλ. www.ert.gr
[6]Βλ. Εφημερίδα «ΤΟ ΒΗΜΑ» 6.12.98
[7]Βλ. Tapper, Richard.σελ.32
[8]Βλ. Εγκυκλοπαίδεια Παιδεία.σελ.397
[9]Βλ. Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό ‘ΗΛΙΟΥ’.σελ.37
[10]Βλ. www.in.gr/news
[11]Βλ. Shankland, David.σελ.25
[12]Βλ. Shankland, David.σελ.24
[13]Βλ. Tapper, Richard.σελ.32
[14]Βλ. Τσάγκα Σελ.11
[15]Βλ. Τσάγκια Σελ 11
[16]Βλ. Τσάγκα Σελ. 12
[17]Βλ. http://news.bbc.co.uk/2/hi/talking_point/3192647.stm